شناسایی صفات موثر بر عملکرد ژنوتیپ های لوبیا با استفاده از روش های آماری چند متغیره

به­منظور بررسی صفات کمی و کیفی ۱۳۸ ژنوتیپ لوبیا، آزمایشی با چهار شاهد (صدری، کوشا، KS۲۱۶۷۶ و KS۲۱۶۸۲) و به ­صورت آگمنت اجرا شد. مهم­ترین صفات رویشی، زراعی و عملکرد و اجزای عملکرد بررسی شد. بررسی پارامترهای آماری شامل دامنه، کمترین، بیشترین، میانگین، انحراف معیار و واریانس نشان داد که صفت تعداد دانه در بوته بیشترین تغییرات فنوتیپی را داشت و پس از آن صفت ارتفاع بوته قرار گرفت. ژنوتیپ ها از نظر کلیه مراحل رشدی، عملکرد و اجزای عملکرد تفاوت­های زیادی نشان دادند. نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که صفات تعداد روز تا ظهور سه برگچه اول، ارتفاع بوته و بازارپسندی دانه در سطح احتمال پنج درصد و تیپ بوته و تعداد دانه در غلاف در سطح احتمال یک درصد با عملکرد دانه همبستگی معنی دار داشتند. در تجزیه رگرسیون گام­به­گام، بهترتیب صفات تیپ بوته، تعداد دانه در غلاف، دوره پرشدن دانه، تعداد روز از کاشت تا ظهور سه برگچه اول و بازارپسندی دانه وارد مدل شدند. با توجه به اثرات مستقیم موجود، می­توان صفات تعداد دانه در غلاف، دوره پرشدن دانه، تعداد روز تا ظهور سه برگچه اول و بازارپسندی دانه را جهت برنامه­های اصلاحی پیشنهاد داد. به­طور­کلی، طبق نتایج تجزیه علیت می­توان عنوان کرد صفات تیپ بوته، تعداد دانه در غلاف و دوره پرشدن دانه موثرترین عوامل مستقیم تغییرات عملکرد دانه می­باشند. نتایج تجزیه به عامل­ها به روش تجزیه به مولفه­های اصلی، صفات را به هفت عامل اصلی تقسیم کرد که بیش از ۷۶ درصد تغییرات کل داده­ها را توجیه کردند. با توجه به نتایج، می­توان از تنوع موجود در برنامه­های اصلاحی لوبیا بهره­برداری کرد و برای افزایش عملکرد از صفاتی مانند تعداد دانه در غلاف و دوره پرشدن دانه استفاده کرد.

Keywords:

Factor analysis , Grain filling duration , Path analysis , Phaseolus vulgaris , Plant type , تجزیه عامل ها , تجزیه علیت , تیپ بوته , دوره پرشدن دانه , لوبیا