نقش مرکز در تکوین مکان در معماری اسلامی

معماری اسلامی این مرز و بوم در سراسر پهنه جغرافیایی و بستر فرهنگی که در آن ظهور یافته است،همواره از زیرنقش ها و اصولی ثابت پیروی نموده است، به طوری که بواسطه حضور آن ها، وحدتی بیبدیل در تمامی بناها پدیدار گشته و لذا درک عمیق این معماری مستلزم آن است که در کنار سخن گفتنپیرامون وجوه روبنایی و ظاهری آن، به تعمق و تأمل بیشتری در باب اصول بنیادین در خلق این آثارپرداخته شود. مبانی و اصولی ازلی و ابدی که چون از نظام سرمدی سنن الهی برخاسته اند، در دایره زمان ومکان محدود نخواهند شد.باتعمق در سه منظومهجهان هستی،انسان و معماری اسلامی یکی از آشکارترین اصول بنیادین که درهر سه، مشترک به نظر می آید، مفهوم مرکز می باشد. در تکوین عالم و پدیده های هستی، هر آفریده واجدمرکز ی است که حیات مادی و معنویش پیرامون آن معنا می یابد . معماری اسلامی نیز با تکیه بر قوانیننظام هستی و به کارگیری مفهوم مرکز در جسم و جان خویش، در طول تاریخ پرفروغ این سرزمین دستبه آفرینش مکان های ماندگار و بی همتا زده است.مقاله ی پیش رو در بخش نخست به صورتی موجز به بازیابی و بازفهمی مفهوم کانون به عنوان یکیاز بنیادی ترین اصول آفرینش در نظام هستی می پردازد. آن گاه این مفهوم را به منزله ی یکی از اساسیترین زیرنقش های آفرینش مکان در معماری اسلامی معرفی می کند. و در نهایت این اصل را در معماریاسلامی واجد کیفیتی می نامیم که می تواند در معماری معاصر نیز به کار آید.لازم به ذکر است ، باز فهمی اصول و معیارهای بالادستی معماری اسلامی، قدمی مؤثر در جهت درکعمیق این آثار و توانایی نقد آنها خواهد بود. همچنین موجب خواهد شد که صرفاً از محبوس ماندن دردایره ی تمجید و تحسین این آثار به در آییم و از آموزه های آن در معماری معاصر بهره گیریم.

Keywords:

مرکز , مکان , معماری اسلامی