تاثیر عامل وراثت و فرآیندهای تشکیل خاک بر توزیع عناصر سنگین و ویژگی-های فیزیکی و شیمیایی خاک ها

زمینه و هدف: این تحقیق به­منظور ارزیابی ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی و توزیع عناصر سنگین در خاک­های با مواد مادری متفاوت در بخش مرکزی استان زنجان انجام گرفت. روش بررسی: در این پژوهش ۱۵ خاک­رخ تحول­یافته بر روی سنگ­های گرانیت، بازالت، آندزیت، پورفیریت، توف­های آتشفشانی، سنگ آهک، کنگلومرا-شیل، شیل، فیلیت، ماسه سنگ، دولومیت و رسوبات آبرفتی حفر شد. سپس خاک­رخ­ها با­توجه­به دستورالعمل اداره حفاظت خاک وزارت کشاورزی آمریکا تشریح گردیدند و افق­های مشخصه و رده­بندی آن­ها تا سطح گروه بزرگ، مطابق با استانداردهای رده­بندی آمریکایی (۲۰۱۴) تعیین شد. خاک­ها در سه رده مالی­سول، اینسپتی­سول و انتی­سول طبقه­بندی شدند. از تمامی افق­های ژنتیکی خاک­رخ­ها و سنگ بستر آن­ها (به غیر از مواد آبرفتی) نمونه­برداری صورت­گرفت. کلیه تجزیه­های مربوط به خصوصیات فیزیکوشیمیایی و عناصر سنگین با روش­های متداول آزمایشگاهی انجام شد. یافته­ها: در خاک­های آهکی مقدار آهک (۳/۴۹%) و اسیدیته (۰/۸)، در خاک­های آندزیتی مقدار ماده آلی (۶/۱%)، در خاک­های پورفیریتی، ظرفیت تبادل کاتیونی (cmol(+)kg soil-۱) ۰/۲۶، در خاک­های با مواد مادری توف، مقدار رس (۴/۲۴%) و در خاک­های دولومیتی، مقدار سیلت (۹/۶۱%) مشاهده شد که حداکثر مقدار را داشتند. مقدار متوسط نیکل، سرب و کادمیم در خاک­های دولومیتی (به ترتیب ۰/۵۶، ۱/۷۴ و ۲۳/۰ میلی­گرم بر کیلوگرم خاک)، کروم و آهن در خاک­های حاصل از شیل (به ترتیب ۳/۴۱، ۳۴۸۰۰ و ۵/۲۷ میلی­گرم بر کیلوگرم خاک)، مس در خاک­های پورفیریتی و روی و کبالت در خاک­های بازالتی (به ترتیب ۲/۴۷، ۳/۱۳۰ و ۳/۲۸ میلی­گرم بر کیلوگرم خاک) بیش­ترین مقدار را نشان داد. بحث و نتیجه­گیری: الگوریتم تحلیل خوشه­ای، افق­های ژنتیکی A و B را در سه گروه طبقه­بندی کرد: گروه اول خاک­های حاصل از ترکیب کنگلومرا - شیل، شیل و سنگ آهک است. گروه دوم خاک­های پورفیریتی، بازالتی، آندزیتی و گرانیتی می­باشد و گروه سوم خاک­های حاصل از توف، فیلیت و آبرفتی است. نتایج با اضافه کردن افق­های مواد مادری (C و Cr) تغییر نکرد. لذا محتوی عناصر اصلی مذکور در افق­های خاک­ساز تا حد بسیار زیادی تحت کنترل عامل وراثت می­باشد.

Keywords:

توزیع عمودی , عناصر سنگین , مواد مادری و ویژگی های خاک