کاربست نظریه «فضای دورگه» در جنبش ۱۴ فوریه بحرین

رسانه های ارتباط جمعی، شبکه های تلویزیونی و ماهواره ای، اینترنت و شبکه های اجتماعی اینترنتی یا رسانه های اجتماعی در جنبش های اجتماعی نوین کشورهای جهان نقش فراوانی داشته اند. یکی از این کشورها مجمع الجزایر بحرین است که در سال ۲۰۱۱ تحت تاثیر فعالیت های جوانان در فضای اینترنت شاهد تظاهرات و جنبش هایی بوده است. جوانان بحرینی هم زمان با پیروزی انقلاب های تونس و مصر و تحولات لیبی، مردم را از طریق شبکه های اجتماعی اینترنتی به جنبش دعوت کرده و از طریق آن نیز به هدایت جنبش می پرداختند اما درنهایت نتوانستند به پیشبرد موفقیت آمیز جنبش بپردازند. پژوهش حاضر در پی این است تا به روش توصیفی-تحلیلی مبتنی بر داده های کتابخانه ای و مصاحبه نخبگانی، ابتدا به توضیح نظریه «فضای دورگه» مطرح شده از سوی مانوئل کاستلز(Manuel Castells) بپردازد، سپس میزان تطبیق این نظریه با جنبش اخیر بحرین موسوم به «جنبش ۱۴ فوریه» را مورد ارزیابی قرار دهد. سوال اصلی پژوهش عبارت است از اینکه نظریه فضای دورگه کاستلز چیست و چگونه در جنبش ۱۴ فوریه بحرین کاربست می یابد. سوالات فرعی این مقاله نیز از این قرار است که اینترنت و شبکه های اجتماعی اینترنتی تا چه میزان در جنبش ۱۴ فوریه بحرین تاثیرگذار بوده اند؟ کدام یک از شبکه ای اجتماعی اینترنتی نقش محوری در تحولات بحرین در سال ۲۰۱۱ داشته اند؟ چه عواملی موجب ناکامی و عدم پیروزی جنبش ۱۴ فوریه بحرین شده است؟ یافته های این پژوهش حاکی از این است که فضای دورگه که شامل شبکه های اجتماعی اینترنتی و فضای عمومی و نمادین در جنبش ها است، نقش مهمی در جنبش ۱۴ فوریه بحرین داشته و به خوبی در آن کاربست یافته است. نظام بحرین پس از اینکه متوجه شد فضای دورگه عامل پیشبرد جنبش ۱۴ فوریه بحرین است، با قطع مقطعی اینترنت و تخریب میدان لولو به عنوان فضای عمومی و نمادین جنبش، درصدد مهار فضای دورگه جهت سرکوب جنبش ۱۴ فوریه برآمد.

Keywords:

جنبش های اجتماعی , کاستلز , اینترنت , بحرین , جنبش ۱۴ فوریه , آل خلیفه