ارتباط بین ترکیب آللی زیر واحدهای گلوتنین با وزن مولکولی بالا با صفات کیفی دانه در برخی از ارقام گندم نان

به منظور ارزیابی تنوع زیر واحدهای گلوتنین­های با وزن مولکولی بالا (HMW-Gs) در مکان ژنی Glu-۱ و ارتباط بین ترکیب­های آللی مختلف با صفات کیفی دانه، ۲۵ رقم گندم­ نان (۲۲ رقم رایج کشت در ایران و ۳ رقم استرالیایی) با استفاده از روش SDS-PAGE در سال ۱۳۹۱ در دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند مورد بررسی قرار گرفتند. در مجموع ۱۴ آلل و نه ترکیب آللی در گندم­های نان مورد مطالعه تشخیص داده شدند. در مکان ژنی Glu-A۱، فراوانی زیر ­واحد *۲، زیر ­واحد نول و زیر واحد ۱ به ترتیب ۵۲، ۳۶ و ۱۲درصد بود. در مکان ژنی Glu-B۱، ترکیب­های آللی ۸+۷ و ۱۶+۱۳ به ترتیب با ۴۰ و ۸ درصد بیشترین و کم­ترین فراوانی را داشتند. در مکان ژنی Glu-D۱ نیز ۴۰ درصد ارقام دارای ترکیب آللی ۱۰+۵ و ۶۰ درصد بقیه دارای ترکیب آللی ۱۲+۲ بودند. میانگین کلی امتیاز کیفیت گندم­های نان بر اساس زیر واحدهای گلوتنین سنگین برابر با ۷۶/۷ از ۱۰ شد که از نظر کیفیت در رتبه نسبتا خوبی قرار دارند. در این بررسی، گندم­های نان کوکری، گلادیوس، اسکلیبر (ارقام استرالیایی)، وری­ناک و زرین با امتیاز کیفیت برابر با ۱۰ دارای بالاترین امتیاز کیفیت و ارقام الموت و هامون با امتیاز ۵ دارای پایین­ترین امتیاز کیفیت بر اساس زیر واحدهای گلوتنین سنگین بودند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس و رگرسیون گام به گام، زیر واحدهای ۱، ۱۶+۱۳ و ۱۰+۵ اثر مثبتی بر میزان پروتئین دانه داشتند. از نظر حجم رسوب SDS نیز ترکیب­های آللی ۱۰+۵ اثر مثبت و معنی­دار و زیر واحدهای *۲ و ۹+۷ اثر منفی و معنی­دار بر حجم رسوب داشتند. نتایج تحقیق حاضر در مورد وضعیت ژنتیکی ارقام گندم­ نان ایرانی و استرالیایی نشان داد که زیر واحدهای گلوتنین، به ویژه زیر واحدهای ۱۰+۵ در مکان ژنی Glu-D۱، می­توانند به عنوان نشانگرهای مرتبط با کیفیت آرد و پخت نان جهت بهبود کیفیت گندم­های سازگار در برنامه­های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرند.

Keywords:

پروتئین های ذخیره ای دانه , ترکیب آللی گلوتنین , گندم نان , SDS-PAGE