نگاهی به مبانی دین شناختی و انسان شناختی و برخی شاخص های سلامت معنوی

زمینه و هدف: نوشته حاضر، در صدد بیان اجمالی مبانی دین شناختی و انسان شناختی و نیز برخی شاخص های سلامت معنوی با رویکرد اسلامی است. روش: این مطالعه به روش کتابخانه ای و اجتهادی با بهره گیری از آیات و منابع روایی به ویژه نهج البلاغه انجام شده است. یافته ها: به لحاظ دین شناختی، سلامت معنوی حاصل و برآیند یکی از اضلاع پنج گانه هندسه معرفتی دین (عقاید، علم، احکام، اخلاق، و معنویت دینی) یعنی « بعد معنویت» است. پنج دسته گزاره و آموزه های دین اسلام که هر دسته، بعدی از ابعاد پنجگانه هندسه معرفتی دین را تشکیل می دهند، عهده دار تنظیم روابط چهارگانه اساسی انسان در بسیط حیات هستند، این روابط عبارتند از: رابطه انسان با «خدا»، با «خود/ نفس»، با «خلق» و با «دنیا». به لحاظ انسان شناختی، غایت اسلام استکمال نفوس و تربیت انسان «جامع» و «کامل» است. در نگاه دینی، «قلب سلیم»، منشا سلامت معنوی و «قلب سقیم»، منشا سقامت معنوی است. شاخص های سلامت و سقامت معنوی را می توان به چهار حوزه که به «تظاهرات وجودی انسان» مربوط می شود، یعنی حوزه های «بینش»، «منش»، «گرایش» و «کنش» آدمی تقسیم کرد. در میان کلمات حضرت امیر(ع) در نهج البلاغه، «خطبه متقین» بیان کننده دقیق ترین علائم برای تشخیص و طبقه بندی سلامت قلب و «خطبه منافقین» دربردارنده بهترین شاخص ها برای تشخیص و طبقه بندی علائم سقامت قلب است. نتیجه گیری: با نظر به مبانی دین شناختی و انسان شناختی سلامت معنوی و نیز ردگیری دو مقوله سلامت و سقامت نفس در متن آیات و روایات معتبر اسلامی، می توان به شاخص های مهم سلامت و سقامت معنوی رهنمون شد.

Keywords:

Educational Anthropology , Health Status Indicators , Religious Aspects of Health , انسان شناسی تربیتی , جنبه های مذهبی سلامتی , سلامت معنوی , شاخص های سلامتی