اندازه گیری غلظت آلاینده های گازی NO۲ وSO۲ در محیط های موزه ای تهران به روش غیرفعال

سابقه و هدف: افزایش آلودگی های محیطی ناشی از رشد صنایع، جمعیت، ساخت وسازهای شهری، افزایش استفاده از مواد مصنوعی و شیمیایی و همچنین تغییرات شرایط اقلیمی باعث شده که در سال های اخیر متخصصان علوم و حفاظت و مرمت در جهان بر اهمیت کیفیت هوا در حفاظت و نگهداری آثار در محیط موزه تاکید بیشتری کنند و پژوهش در این زمینه به یکی از محورهای اصلی و بنیادین موضوع حفاظت پیشگیرانه مجموعه های موزه ای تبدیل شود. از این رو با توجه به اثرات مخربی همچون خوردگی فلزات، کاهش استحکام الیاف و تغییر رنگ که آلاینده های گازی ناشی از ترافیک و صنایع می توانند بر آثار تاریخی داشته باشند، غلظت گازهای NO۲ و SO۲در کتابخانه و موزه ملی ملک و موزه رضا عباسی در دو منطقه مرکز و شمال شهر تهران مورد سنجش و پایش قرار گرفتند.مواد و روش ها: نمونه برداری آلاینده های فوق با روش تیوب های غیرفعال پالمس در سالن ها و ویترین های نمایش این موزه ها در دو نوبت در تابستان و زمستان سال ۱۳۹۲ انجام شد. برای نمونه گیری از هر مکان سه تیوب استفاده می شود که یکی از آنها به عنوان تیوب شاهد کاملا بسته است. سپس غلظت گاز دی اکسید نیتروژن با استفاده از طیف سنجی فرابنفش و غلظت گاز دی اکسید گوگرد به کمک روش یون کروماتوگرافی اندازه گیری شدند. همزمان با این بررسی ها اندازه گیری دما و رطوبت نسبی داخل ویترین و سالن نمایش هم به وسیله دیتالاگر به مدت یک سال و در فواصل زمانی ۱۵ دقیقه انجام شد. اندازه گیری میزان سرعت تبادل هوا در ویترین های نمایش با روش ردیابی گاز دی اکسید کربن به وسیله دستگاه قابل حمل مدلVAISALA,GM۷۰, GMP۲۲۲ به مدت ۲۴ ساعت صورت گرفت.نتایج و بحث: نتایج آزمایشات و اندازه گیری های ریزاقلیمی دما و رطوبت در این دو موزه نوسانات زیادی به ویژه در رطوبت در آنها نشان می دهد که تحت تاثیر شرایط محیطی بیرون است و نشان دهنده تبادل هوای زیاد و عدم کارایی لازم سیستم های هواساز در این دو موزه است. مقایسه نتایج مربوط به گازهای آلاینده مورد اندازه گیری نیز نشان می دهد که غلظت آلاینده ها در موزه رضا عباسی بیشتر از موسسه کتابخانهوموزهملیملکاست. مجاورت مستقیم این موزه با خیابان اصلی و قرارگیری آن در نزدیکی دامنه کوه و عدم جابه جایی هوا در این منطقه نقش مهمی در افزایش غلظت آلاینده ها در موزه رضا عباسی دارد. همچنین غلظت گاز دی اکسید نیتروژن در فصل تابستان بیشتر از زمستان و بالعکس غلظت گاز دی اکسید گوگرد در زمستان بیشتر از تابستان است. با توجه به سرعت تبادل هوای ویترین های دو موزه و غلظت گازهای آلاینده در آنها مشاهده می شود که اگرچه نیمه بسته بودن ویترین ها و کاهش سرعت تبادل هوا تاثیر زیادی بر کاهش غلظت گاز دی اکسید نیتروژن دارد اما به طور شگفت انگیزی غلظت گاز دی اکسید گوگرد در داخل و خارج از ویترین ها تفاوت چشمگیری را نشان نمی دهد. لازم به ذکر است که با توجه به نوع آثار موجود و مصالح مورد استفاده در ساخت ویترین ها که اساسا شیشه و فلز هستند هیچ نوع منبع داخلی برای این آلاینده در ویترین ها شناسایی نشد.نتیجه گیری: در مجموع بررسی های انجام شده نشان می دهد موقعیت مکانی موزه ها در بافت شهری، مجاورت یا عدم مجاورت آنها به خیابان های اصلی و پرتردد و سرعت تبادل هوا نقش مهمی در غلظت آلاینده های خارجی در محیط های داخلی موزه ها دارند. علاوه بر این نتایج نشان می دهد که غلظت گازهای آلاینده در محیط هر دو موزه بالاتر از حد مجاز برای حفاظت از آثار است. با توجه به اثرات مخرب این آلاینده بر آثار اجرای یک طرح حفاظت پیش گیرانه و دفع خطر برای موزه های مذکور توصیه می شود. این توصیه ها طی یک مقاله جداگانه و در همین ارتباط مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت.

Keywords:

NO۲ , SO۲ , آلاینده های گازی , محیط موزه , نمونه بردار غیرفعال