طرح فرضی "ربع" و "شهرستان" رشیدی

با ورود اسلام به ایران، تمدن ایرانی در بسیاری از زمینه ها، از جمله معماری و شهرسازی, از این آیین جدید تاثیر پذیرفت. مطابق با این تحولات، ساختار پیشین شهر ایرانی، ساختاری ایرانی- اسلامی شد. آگاهی از این ساختار برای شناخت پیشینه ایرانیان در زمینه شهرسازی و معماری ضروری و مقدمه ای است برای رسیدن به طرح معماری و شهرسازی شایسته ایرانیان.متاسفانه به سبب وقوع حوادث طبیعی و غیر طبیعی بسیار در طول زمان دسترسی به این ثروت ها و مطالعه مستقیم آن ها در بسیاری از موارد به راحتی میسر نیست. از این رو، برای بررسی این شهرها و بازسازی تصویر آن ها در ذهن، ناگزیر باید به منابع مکتوب هر دوره رجوع کرد؛ کتاب ها، نسخ و متون ارزشمندی که می توان تاریخ گمشده معماری و شهرسازی را از لا به لای سطور آن ها به دست آورد.این نوشتار به بررسی طرح فرضی یکی از شهرهای تاریخی مهم به نام ربع رشیدی اختصاص دارد. ربع رشیدی به لحاظ جامعیت، مهمترین اثر شهری دوره ایلخانان است. این شهر با مرکزیت یافتن فضاهای دینی- آموزشی شکل گرفت که الگوی شهرسازی عصر ایلخانان بود. مهم ترین منبع و مرجع مستند درباره این شهر "وقف نامه ربع رشیدی" است که نوشته بانی آن، خواجه رشید الدین فضل الله همدانی است. ربع رشیدی شامل دو قسمت کلی "ربع" و "شهرستان" بود و با یک طرح شطرنجی از پیش اندیشیده و ساختار هندسی منظم، از چار دروازه به بیرون راه داشت. چهارچوب آن را دو محور عمود بر هم منتهی به دروازه ها تشکیل می داد. یکی از این محورها بازار و دیگری ممری بود که به ربع می رسید. همچنین علاوه بر باروی شهر، باغ های اطراف آن را به شکل باغ شهری درآورده و حدود خارجی اش را محصور کرده بودند.

طرح فرضی "ربع" و "شهرستان" رشیدی Keywords:

بازآفرینی , وقف نامه , ربع رشیدی , سازمان فضایی , طرح فرضی