فرگشت تاریخی- اعتقادی واژه «حب» از ادبیات عصر جاهلی تا آموزه های عرفان اسلامی

بحث و تحقیق درباره محتوا و ساختارهای لفظی و معنوی قرآن کریم از نخستین رویکردهای علما و اندیشمندان مسلمان در تاریخ اسلام محسوب می شود؛ اهمیت این رویکردها تا بحدی است که درک زمینه ها و ویژگی های لفظی و بلاغی قرآن کریم را بستری برای فهم درست و صحیح اندیشه های وحیانی می دانند. محور همنشینی واژه «حب» در هنجارهای ادبی- اجتماعی جامعه جاهلی، منحصر به عرائس شعری، محبوبه های شاعران و ابطال، و آثار مسکن و کاشانه و دیار آنها محدود می شد و مفاهیم والا و چالش برانگیز اعتقادی، مدنظر نبود اما در رهیافت های معناشناختی قرآن کریم، حوزه معنایی «حب» رنگ اعتقادی- اسلامی به خود گرفت و نظام دلالی آن، از حب و عشق زمینی، به حب الهی و محبت چندسویه و متعالی خدا- انسان تغییر جهت داد. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد تغییر گفتمان جاهلی به اسلام و عرفان اسلامی، سبب شد بساطت و مادی گری عرب جاهلی، جای خود را به تامل در حیات و هستی بدهد و انسان مسلمان، با تکیه بر تعلیمات اسلامی و تاکید بر اصالت تعابیر و معانی قرآنی، نگاه فرامادی خود را به موضوع حب و محبت نیز منعطف سازد چنانکه التذاذ صرف مادی در عصر جاهلی، در پرتو آموزه های قرآنی، به تعابیری همچون «ایثار»، «ود»، «صفای مودت»، «ترجیح دادن» و... تحول پیدا کرد.

Keywords:

قرآن کریم , معناشناسی , حب , ادب جاهلی , عرفان اسلامی