تطبیق و تحلیل ساختار معماری و تزئینات دو مسجد-مدرسه چهارباغ و علیقلی آقا

دو مسجد- مدرسه چهارباغ و علیقلی آقا از دو مجموعه شهری شاخص دوران شاه سلطان حسین در پژوهش حاضر مورد توجه قرار گرفته اند. پژوهش حاضر دو فرضیه را مطرح می­دارد. نخست اینکه مسجد- مدرسه­ های منتخب در این پژوهش به عنوان شاخص ­ترین بناهای علمی- مذهبی احداث شده در دوره پادشاهی شاه سلطان­ حسین، به خصوص از حیث آرایه­ های معماری، دارای مولفه های سبک­ شناسانه منظمی هستند و دوم اینکه یکی از عوامل مهم در ایجاد تمایزات و تشابهات موجود در دو بنا نحوه حمایت از آن­هاست. یافته های این پژوهش گویای آن است که مهم ­ترین شاخصه­ های سبک ­شناسانه حاکم بر آرایه های دو بنا عبارت است از بهره گیری از شاه­ گره ها و نقوش­ هندسی خاص به شکلی بافت­ گونه بر زمینه قطعه های کوچک کاشی ­معرق، با طیف رنگ های معین، جایگاه ویژه تقسیمات چهارگانه و کهن الگوی چلیپایی و همچنین تقارن های گوناگون و بعضی موارد مشابه. به لحاظ محتوایی آرایه­ های معماری بازتاب دهنده مضامین اعتقادی شیعه و تمجید از حامی دو ­بناست. با این وجود و علی رغم درج نام شاه در نقطه طلایی سر­در دو بنا، در ساختار ­معماری و تزئینات، تفاوت های بسیاری دیده می شود،  از جمله تفاوت کمی و کیفی ابعاد بنا و وجود عناصر وابسته در بنای چهارباغ که معادلی در بنای علیقلی آقا ندارد. به لحاظ تزئینات نیز تمایزات چشمگیری مشاهده ­می­شود.

Keywords:

هنر ایرانی , معماری صفویه , مسجد-مدرسه چهارباغ , مسجد-مدرسه علیقلی آقا , آرایه های معماری