بررسی ویژگی های سبکی اوزان غزل های بیدل دهلوی

اشعار بیدل دهلوی با صفت «غرابت» توصیف می­شود، اما غزل های او، از نظر وزن، تا حد زیادی «معمولی» است، زیرا اوزان پربسامد آن مجموعه، که چهارپنجم غزل ها در آنها سروده شده، مطابق سنت شاعری آن دوره است؛ با این حال در اوزان کم­بسامدتر غزل های او، وزن­های نادر یا بی­سابقه­ای وجود دارد که او را از دیگر غزل­سرایان متمایز می­کند. بهره­گیری بیدل را از این وزن ها، می­توان با توجه به فرهنگ محیط زندگی او تحلیل کرد. عناصر فرهنگی موثر بر وزن شعر، عمدتا زبان و موسیقی است که خصوصیات آوایی شان در کیفیت اوزان رایج در آن فرهنگ نقش تعیین­کننده دارد و این خصوصیات، در نظام اوزان شعری (عروض) آن زبان نیز بازتاب می­یابد. اوزان خاص غزل های بیدل ویژگی های آوایی مشخصی دارد، شامل بلند بودن، دوپاره بودن و کثرت نسبی هجای کوتاه در برابر هجای بلند. این ویژگی ها با خصوصیات آوایی زبان و موسیقی هندی کاملا سازگار است و بیشتر وزن های خاص او نیز که در شعر فارسی   بی­سابقه یا نادر است، در عروض هندی رواج دارد. از نظر نقد زیبایی­شناختی نیز استفاده بیدل از این وزن های نادر، به سبب نوآوری و گسترش امکانات شعری زبان فارسی، برجسته­کردن نقش وزن و رعایت تناسب وزن با محتوای غریب و نامانوس اشعار، ارزشمند است.

Keywords:

بیدل دهلوی , وزن , غزل , عروض هندی و تحلیل سبک