جلوگیری از وقوع جریان بالی شکل در تونل های تخلیه کننده تحتانی سدها (مطالعه موردی تونل تخلیه کننده تحتانی سد مارون و تونل تخلیه کننده تحتانی سد گتوند)

تخلیه کننده های تحتانی یکی از مهمترین اجزا تشکیل دهنده سدها بوده که برای انتقال آب از دریاچه سد به نقطه تخلیه در پایین دست به کارمی روند. برای تنظیم جریان در قسمتی از تونل از دریچه های تنظیم یا سرویس استفاده می شود. جریان در مجرای بالادست دریچه کنترل تحت فشارو در پایین دست آن به صورت آزاد می باشد. چون ابعاد تونل پایین دست بززگتر از ابعاد مجرای دریچه ها می باشد جت جریان فشرده خروجی اززیر دریچه سرویس با رسیدن به مقطع بزرگتر تونل در پایین دست تمایل به باز شدن داشته و در فاصله ای پس از دریچه به دیوارها و کف تونلپایین دست برخورد می نماید. پس از برخورد جریان پر سرعت به دیوارهای تونال جریان به سمت بالای دیوارها اوج گرفته و به سقف تونلمی رسد. به این جریان، جریان بالی شکل گفته می شود. در این وضعیت قسمتی از مقطع مجرا در پایین دست به طور کامل پر شده و باعث خفگیتونل می گردد. برای کنترل جریان در پایین دست دریچه های تخلیه کننده تحتانی شاید بتوان از روش های متفاوتی از جمله تغییر شیب و هندسهدیوارها و نیز تغییر شیب کف تونل استفاده نمود ولی این روش ها در تمام شرایط بهره برداری پاسخگو نمی باشند. آزمایش ها نشان داد که در هر دوطرح گتوند و مارون استفاده از سازه برگرداننده جریان بسیار مثمر ثمر بوده و تقریبا در تمام شرایط بهره برداری مانع از گسترش جریان بالی شکل وانسداد مجرای پایین دست می گردد و از تبعات منفی این پدیده هیدرولیکی یعنی گرفتگی کامل مقخطع جریان و معضلات بعد از آن جلوگیری می نماید.

Keywords:

تخلیه کننده تحتانی , جریان بالی شکل , سازه برگرداننده جریان