منصب ناظر بیوتات در دوره صفویه (از شاه عباس اول تا سقوط صفویه)

ناظر بیوتات، از جمله مناصب ابداعی صفویان است. این منصب را در تقسیم بندی دیوانسالاری آن دوره می توان جزو مناصب درباری و تشکیلات سلطنتی به شمار آورد، که البته مانند سایر مناصب دوره صفوی دارای کارکردهای دیگری به خصوص اداری و در برخی موارد نظامی هم بوده است. این منصب که از اوایل تاسیس سلسله صفوی پدید آمده بود، پس از اصلاحات اقتصادی شاه عباس اول – که تاثیر خود را در بیوتات سلطنتی هم برجای گذاشت – در دوره شاه عباس اول از اهمیت بیشتری برخوردار شد. به طور خلاصه، می توان گفت که در دوره صفوی، بیوتاتی (کارگاه هایی) وجود داشت که ملزومات دربار، اعم از خوراک و پوشاک و تسلیحات نظامی و اماکن و... را فراهم می نمود. هر کارگاه صاحب جمع(رئیس) و مشرف (بازرس) داشت و ناظر بیوتات برکل این کارگاه ها نظارت عالی می نمود و در حقیقت، سرپرست کل کارگاه های سلطنتی و ناظرکل دستگاه سلطنت صفوی و رئیس بخش خاصه دیوانسالاری صفوی بوده است. باید توجه داشت که بیوتات سلطنتی دوره صفوی از ساختاری پیشرفته و مترقی برخوردار بوده و برای شاه و دولت صفوی منافع زیادی داشته است. سوال اصلی این تحقیق، این است که ناظر بیوتات در دوره صفوی از چه جایگاه، موقعیت و مسوولیت هایی برخوردار بوده و بیوتات سلطنتی به عنوان اصلی ترین حوزه کاری ناظر بیوتات، چه کارکردهایی داشته و از چه ساختاری برخوردار بوده است؟ در مورد بیوتات سلطنتی و وظایف ناظر بیوتات در منابع دوره صفوی، به خصوص سفرنامه ها و منابع اداری، مطالبی چند وجود دارد.

Keywords:

صفویه , بیوتات سلطنتی , ناظربیوتات , صاحب جمع , مشرف