سویه های رهایی بخش و سرکوب گرانه بدن آرایی و بدن نمایی (مورد مطالعه: زنان شهر تهران)

مسئله محوری این پژوهش بازنمایی اجتماعی بدن است که عمدتا در قالب دو کنش بدن ­آرایی و بدن­ نمایی نمود می­یابد؛ پرسش اصلی این است که این پدیده واجد چه ظرفیت­ های رهایی­ بخش و چه سویه­ های سرکوب­ گرانه ­ای است؟ برای پاسخ به این پرسش بر رویکردی مفهومی تکیه شده است که استخوان­ بندی آن مصرفی­ شدن بدن و برساخت بدن­مند «خود» در جامعه مصرفی معاصر است، امری که مصادیق آن در هر دو ساحت مجازی (اینستاگرام، تلگرام، فیس­بوک و غیره) و واقعی (خیابان، مراکز خرید، پارک ­ها و دیگر فضاهای همگانی) خاصه در میان زنان به ­وضوح قابل رویت است. میدان مطالعه پژوهش زنان تهرانی ۱۹ تا ۴۰ است که تجارب زیسته آن­ها با استفاده از نظریه زمینه ­ای و تکنیک مصاحبه­ عمیق تفسیر شده است. نتایج گویای آن است با سترون­ شدن مولفه­ های جامعه مدنی (انجمن­ ها، پاتوق­ ها، شبکه­ های همیاری، سندیکاها، جنبش­ ها و حوزه عمومی) و سیطره فرهنگ مصرفی، بدن به یگانه سرمایه قابل ­اتکا، تنها منبع لذت و یگانه وسلیه برقراری تعامل بدل شده است. داشتن خودپنداره ضعیف، پایین­ بودن سرمایه اقتصادی و رواج انگاره خیر محدود در میان زنان، در کنار زمینه ­هایی همچون گم­گشتگی زنان در هزارتوی جامعه مصرفی، کاربرد تکنیک ­های انضباطی مدیریت بدن و مردانه­ بودن فضاها، باعث شده­ اند که زنان از دستیابی به تثبیت نفس زنانه و نهادینه ­کردن جایگاه و مطالبات خویش بازمانند و با اتخاذ راهبردهایی واکنشی مثل خودخواهی و دگرگریزی، لذت­ گرایی افراطی، پنهان­ کاری و پرخاشگری عملا به ­سوی تخریب نفس و بیگانگی فزاینده از جامعه سوق داده شوند. سوژه مونثی که سلبریتیزه­ کردن بدن را مناسب­ترین راه به ­عنوان ابراز وجود در جامعه برگزیده است، با جامعه بیگانه گشته و سلامت روانی و اجتماعی­ اش دستخوش تهدید می­ شود. نفس زنانه در این وضعیت انسداد اجتماعی از انجام کنش راهگشا ناتوان و به مصرف­ کننده تولیدات عامه­ پسند فرهنگ مصرفی بدل شده است. 

Keywords:

Body-Representation , Emancipative , Repressive , Consumer Society , Self-Image. , سلبریتیزه ­شدن , فرهنگ مصرفی , انسداد اجتماعی , لذت­ گرایی افراطی , پنهان­ کاری.