نقدی بر کتاب کیسانیه (تاریخ، ادبیات)

موضوع این مقاله نقد و بررسی آرای وداد القاضی، مولف کتاب کیسانیه، درباره مذهبکیسانیه است که به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع انجام شده است. باتوجه به تسلط وداد القاضی بر ادبیات عرب، او به خوبی از عهده استفاده از منابع متقدم عربی و اسناد خطی مربوط به موضوع برآمده است. مولف از اشعار شاعران کیسانی و هم از دیدگاه ها و ردیه های مخالفان آنان برای تحلیل نقاط تاریک تاریخ کیسانیه بیش ترین بهره را برده و به خلاقیت های مهمی دست یافته است. اما باوجوداین برای بررسی نقاط مبهم تحولات مربوط به کیسانیان گمان هایی را در اثرش مطرح کرده است که برخی از آن ها با شواهد تاریخی هم خوانی ندارد. مولف عبدالله بن سبا را، که محققان درباره وجود تاریخی وی تردید جدی دارند، واقعیت تاریخی دانسته و در موارد بسیاری اقدامات سبئیه را محور بحثش قرار داده است. او سخنان علی (ع) درباره فرزندش، محمد، را هم جامع بررسی نکرده است. هم چنین مولف برخی اقدامات غالیان پس از مختار را به خود وی نسبت داده است. وداد القاضی در بحث از تطور مفهوم رجعت و غیبت، از کنکاش آیات قرآنی و روایات نبوی در این باره غفلت ورزیده است.

Keywords:

وداد القاضی , کیسانیه , مختار , محمد بن حنفیه , عبدالله بن سبا