بررسی وضعیت موجود صندوق های بیمه اجتماعی کوچک و ارائه الگو برای سامان دهی آنها

گزارش حاضر به بررسی صندوق های حرفه ای اجباری کوچک می پردازد. حدود ۲ درصد از جمعیت شاغل کشور و حدود ۵/۲ درصد جمعیت کشور در صندوق های بیمه اجتماعی کوچک که به صورت صنفی و اختصاصی مربوط به شرکت ها و اصناف خاص هستند پوشش داده می شوند. در این گزارش شاخص های جمعیت تحت پوشش، ضریب پوشش و ضریب نفوذ، ارکان و مقررات صندوق های بیمه اجتماعی کوچک، میزان حق بیمه، مشخصات سنی بیمه شدگان، کفایت حقوق و مزایا، پایداری مالی این صندوق ها مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. براساس مطالعات به عمل آمده چندپارگی و ناعادلانه بودن، تفوق ماهیت اداره بازنشستگی ۹ صندوق بیمه بازنشستگی، عدم شفافیت، کسری روبه رشد منابع و کوچکی جامعه، هدف چالش های اصلی این صندوق ها به شمار می رود. در پایان نیز با ارزیابی وضعیت صندوق های اختصاصی و صنفی کوچک کشور، برای بهبود هرچه بیشتر نظام چندین پیشنهاد درخصوص خط مشی ها یا مکانیسم های مالی، انگیزه ها، برقراری عدالت و شیوه های مدیریت ارائه شده است. باید توجه داشت بررسی جزئیات هریک از صندوق های خرد حاکی از آن است که شرایط هر صندوق متفاوت و خاص خود است؛ این تفاوت اعم از شاخص های پایداری، جمعیت مشمول، شرایط احراز و بسته خدمات و تعهدات شامل ساختار مدیریتی و ارکان و همچنین نحوه ثبت و نگهداری رکوردهای اطلاعاتی و شفافیت آن نیز است. بنابراین نمی توان یک نسخه واحد و یکسانی را درخصوص اصلاحات برای همه تجویز کرد. صندوق های وکلا، آینده ساز، نفت و بانک ها را می توان صندوق های شغلی بازنشستگی دانست که وضعیت نسبتا قابل قبولی دارند و در صورت انجام برخی اصلاحات پارامتری، ساختاری و مدیریتی، امکان ادامه حیات دارند. اما مابقی صندوق ها ماهیت اداره بازنشستگی و تقاعد داشته و حتی با اصلاحات پارامتریک گسترده نیز به سازمان و شرکت متولی تاسیس خود وابسته می مانند. برنامه اصلاحی باید این اطمینان را ایجاد کند که مستمری های حرفه ای یا شغلی کوچک، جایگزین نظام های اجباری نخواهند شد. برای رسیدن به این امر دو رویکرد وجود دارد: اول اینکه شاغلان جدید به یکی از دو صندوق بازنشستگی کشوری یا سازمان تامین اجتماعی ملحق شوند، دومین رویکرد این است که اعضای کنونی این طرح ها به صندوق بازنشستگی یا سازمان تامین اجتماعی با حفظ حق مستمری انباشته شده منتقل شوند. هرچند مداخله در این سطح مستلزم ارزیابی وضعیت مالی صندوق های حرفه ای است. در هر طرح، کارفرمایان به پیشنهاد برنامه های مستمری تکمیلی به کارگران یا کارمندان شان تشویق می شوند؛ اما در هر صورت باید به طور مناسبی تامین مالی، تنظیم و نظارت شوند. تمرکز اصلی برنامه های اصلاحی باید در رسیدن به نظام یکپارچه مستمری ها باشد. اطمینان از اینکه طرح های جاری مبتنی بر درآمد در بهترین حالت برای بهبود پایداری طراحی شده اند، انحرافات اقتصادی را کاهش می دهند، موجب بهبود عدالت و برابری و همچنین تنوع بیشتر پس انداز برای بازنشستگی از طریق برنامه های تکمیلی اختیاری می شوند. از این رو با پذیرش نظام چند لایه ای به منظور اصلاح نظام بازنشستگی و مستمری که در برنامه ها و سیاست های کلی کشور برآن تاکید شده است، راهکار سامان دهی صندوق های بیمه اجتماعی کوچک در سه سناریو ارائه شده است.

Keywords:

تامین اجتماعی , صندوق های بازنشستگی