تعامل معماری کهن نایین با بستر زیست محیطی. نمونه موردی: مجموعه تاریخی علوی و بافت پیرامون آن

شهرهای کویری ایران به رقم شرایط اقلیمی سخت، محیطی در جهت ایجاد آسایش ساکنان در هماهنگی با بستر طبیعی ایجاد کرده اند. معماری و شهرسازی شهر کهن نایین در بردارنده هفت محله بازار و مزاع و باغاتی در حاشیه آن است که به اشکال گوناگون از اقلیم پیرامون خود تاثیر پذیرفته و به عنوان نمونه ای گویا از هماهنگی و تلفیق شهر و معماری با طبیعت، قابل ذکر است. اقدامات شهرسازی نوین مانند خیابان کشی و ساخت و سازهای بی رویه باعث بوجود آمدن مسائل زیست محیطی و بالا رفتن هزینه ها پنهان و آشکار زندگی شهری شده است. حال آنکه بافت کهن نایین با حداقل استفاده از انرژی و با کمترین آسیب به محیط پیرامون شرایط آسایش ساکنان خود را فراهم می کرده است. پرسش اینجاست که چه اصول و روابطی در موفقیت این معماری و شهرسازی تاثیر داشته است و آیا امروزه نیز می توان از تمام یا برخی از این اصول برای بهبود معماری و شهرسازی معاصر بهره جست؟ بررسی انجام شده بر تاثیر محیط در شکل گیری بافت و بناهای نایین بالاخص مجموعه تاریخی خانه علوی نشان می دهد اقلیم و محیط به نحوی قابل ملاحظه در شکل گیری شهر و ترکیب معماری این منطقه در مقیاس های مختلف تاثیر داشته است. مقاله، نخست این مجموعه را به اختصار معرفی می کند و شاخصه های سازگاری آن با بستر طبیعی را در سه مقیاس شهر، محله، بنا بررسی می نماید سپس به بررسی کلی بافت جدید نایین در همین سه مقیاس می پردازد. روش تحقیق مقاله توصیفی- تحلیلی ست. نتایج نشان می دهد معماری و شهرسازی اصیل نایین در در مقیاس های سه گانه راهکارهای متنوع طراحی غیر فعال را برگزیده است. حال آنکه در بافت جدید تکیه اصلی بر راهکارهای فعال است که باعث بالا رفتن هزینه های زیست شهری، ایجاد آلودگی زیست محیطی و نابود شدن تدریجی بستر طبیعی ست که دربردارنده حقوق نسل های آتی ست.