بیماری های دندان و روش های درمانی آن در تمدن اسلامی

سابقه و هدف: دانش دندان پزشکی در تمدن اسلامی رشته ای مستقل از پزشکی محسوب نمی شد. پزشکان اسلامی درباره طبیعت دندان، بیماری ها، علل و راه های درمان آن بررسی های بسیاری انجام دادند. آنان بیماری های مختلف دندان را تحت عناوین متنوعی مانند پوسیدگی، تغییر اندازه و رنگ، شکستگی، ساییدگی، سوراخ شدن، کرم خوردگی، کندی و لق شدن دندان به طور دقیق توصیف کرده و کوشیدند علل ایجاد هر یک را توضیح دهند. مواد و روش ها: این پژوهش مبتنی بر متون کهن پزشکی انجام گرفته‎است. مهم ترین این منابع عبارتند از: فردوس الحکمه ابن ربن طبری، قانون ابن سینا، کامل الصناعه علی‎بن عباس مجوسی و الحاوی رازی. در کنار آن از آثار جرجانی و معالجات البقراطیه احمد طبری و پزشکان مسلمان تا آغاز دوره صفویه (حک:۹۰۷ تا ۱۱۳۵ق) نیز استفاده شده است. با این حال مطالب دست اول در چهار منبع نخست یافت می شود. روش پژوهش در این مقاله به صورت توصیفی است و در ادامه تلاش نویسندگان آن بود که یافته ها و دستاوردهای دندان پزشکی مسلمانان را با دندان پزشکی نوین -تا حد امکان- مطابقت دهند. یافته ها: پزشکان مسلمان پیشگیری از بیماری را بر درمان مقدم می دانستند؛ بنابراین توصیه به کاربرد دهان شویه، مسواک کردن، نخوردن برخی از مواد خوارکی مانند ترشی ها، شیرینی ها، خوردنی های بسیار سرد و بسیار گرم، مالیدن روغن بر دندان ها به جهت حفظ سلامتی و ارتقای بهداشت دهان و دندان بوده است. به باور پزشکان مسلمان بسیاری از بیماری های دندان، معلول طبع آدمی و رطوبت لثه است، از این‎رو داروهایی برای تغییر مزاج و خشک کردن لثه تجویز می کردند. روش های درمانی شامل تجویز دارو، بادکش گذاشتن، داغ گذاری بر روی دندان، حجامت و فصد بود که داروها به روش جویدنی یا داروهایی ساختنی که بر دندان چسبانده می شد، مالیدنی و مضمضه کردن استفاده می شد. علاوه بر کاربرد دارو، پزشکان از ابزارهای خاص دندان پزشکی برای مداوا استفاده می کردند. پرکردن دندان، ترمیم دندان های پوسیده و شکسته، سفت کردن دندان های لق شده و جرم گیری از جمله روش های معمول برای مداوای دندان بود. بحث و نتیجه گیری: شیوه پیشگیری و مداوای دندان های ناسالم در طب سنتی که با تجویز داروهای گیاهی و حیوانی بود، به شناسایی گیاهان دارویی و اثربخشی آنها در درمان بیماری ها دلالت دارد. بنابراین روش طبابت و داروهای کاربردی پس از تایید می تواند در دندان پزشکی نوین مورد استفاده قرار گیرد.

Keywords:

Dental knowledge in Islamic civilization , Dental diseases , toothbrushing , دندان پزشکی مسلمانان , بیماری های دندان , مسواک زدن