مطالعات فلورستیک، اتنوبوتانی و فیتوشیمیایی برخی از اعضای خانواده نعناع در سربند (شازند-استان مرکزی)

سابقه و هدف: گیاهان یکی از اولین و در دسترس ترین منابع قابل استفاده در درمان هستند. گیاه درمانی در بساری از کشورها و ازجمله ایران به دلیل برخورداری از پوشش گیاهی غنی و متنوع از گذشته های دور رایج بوده است. متاسفانه نسل کنونی شناخت و آگاهی کمی در این خصوص دارد. اخیرا بسیاری از کشورها در صدد وارد کردن طب سنتی و یافته های حاصل از اتنوبوتانی به سیستم بهداشت و سلامت خود هستند. این به کشف داروهای جدید و پیوند بین طب سنتی و پزشکی مدرن کمک می کند. در این پژوهش نتایج مطالعات فلورستیک، اتنوبوتانی و فیتوشیمیایی ۲۲ گونه از ۱۰ جنس خانواده نعناع که از سربند (شازند-استان مرکزی) جمع آوری شده اند گزارش شده است. مواد و روش ها: بیست و دو گونه گیاهی از ۱۰ جنس خانواده نعناع از سربند (شازند-استان مرکزی) به روش پیمایش صحرایی جمع آوری و با استفاده از منابع قابل دسترس شناسایی گردیدند. سپس نمونه های شاهد هرباریومی تهیه و در هرباریوم دانشگاه اراک نگهداری شدند. بخشی نیز برای مطالعات آزمایشگاهی فیتوشیمیایی مقدماتی آماده سازی شدند. گردآوری اطلاعات از باورهای مردم بومی منطقه و اسناد موجود برای هر گونه انجام گرفت. داده های حاصل از همه مطالعات در جداولی مرتب شدند. یافته ها: تحقیق نشان داد که ۲۲ گونه از ۱۰ جنس خانواده نعناع در سربند (شازند-استان مرکزی) وجود دارد. جنس Salvia با ۷ گونه بیشترین تعداد گونه را دارا بود و ۴ جنس نیز تک گونه ای بودند. متابولیت های ثانویه با استفاده از روش های انجام شده، در همه گونه ها به استثنای گونه های Ziziphora به طور متفاوت یافت گردید. آلکالوئید فقط در گونه های Eremostachys mollucelloides و Salvia sulcata یافت شد. گلیکوزیدهای قلبی فقط در گونه Salvia syriaca یافت گردید. همه گونه های مورد مطالعه به استثنای دو گونه Teucrium فاقد آنترکینون بودند. بیشترین شکل مصرف گیاهان مورد مطالعه در این پژوهش به صورت دم کرده و جوشانده از بخش هوایی و به خصوص برگ، گل، میوه و دانه بودند. اغلب آنها برای درمان سرفه و بیماری های گوارشی استفاده می شدند. بیشتر آنها به دلیل داشتن ترکیبات پلی فنلیک و به خصوص فلاونوئید ها و اسانس ها از جنبه های دارویی و خوراکی ارزشمند هستند. نتیجه گیری: به نظر می رسد که گسترش شهرنشینی، مدرن و صنعتی شدن جوامع انسانی، روز به روز زیستگاه های و ذخیره گاه های ژنتیکی گیاهان بومی و دارویی را بیشتر در معرض کاهش و انقراض قرار می دهد. همچنین دانش و اطلاعات بومی افراد مسن به فراموشی سپرده می شود. پس حفاظت از گونه های گیاهان دارویی، دانش بومی و برقراری پیوند بین طب سنتی و پزشکی مدرن با انجام مطالعات فلورستیک، اتنوبوتانی و فیتوشیمیایی هر منطقه برای بهبود سیستم بهداشت و سلامت جامعه و اشتغالزایی در راستای توسعه پایدار ضرورت دارد.

Keywords:

Lamiaceae , Sarband , Shazand , ethnobotany , floristic , phytochemical , Iran , خانواده نعناع , سربند , شازند , اتنوبوتانی , فلورستیک , فیتوشیمیایی , ایران.