بررسی تناقض های ترکیبی و تناقض های جمله ای در غزلیات شمس

هدف تحقیق حاضر عبارت است است از بررسی تناقض های ترکیبی و تناقض های جمله ای در غزلیات شمس. متناقض نمایی یکی از زیباترین آرایش های کلامی است که راز زیباییش در آشنایی زدایی و ایجاد بهت و حیرتی است که در مخاطب و خواننده ایجاد می کند.این مقوله تنها مربوط به علم بدیع و هنر سخن آرایی نیست و فلسفه ها و جهان بینی ها و منطق نیز حضور دارد و حتی می توان گفت پارادوکس اندیشی ما ایرانیان،راز بقای ما در طول تاریخ در مقابل هجمه های مختلف بوده است. مولوی در برخی ابیات به رابطه معکوس عقل و سخن گفتن اشاره می کند و در برخی دیگر از اشعار خود مخاطب را به دلایل اخلاقی و روانی ای هم چون نجات بخشی سکوت ، پرهیز از پریشانی ضمیر، و نیل به جمعیت خاطر به مدد خاموشی ، مراعات حال مخاطب، رازپوشی و پرهیز از خاصیت فریبندە سخن وری و پرهیز از خودبینی و غرور، به سکوت فرامی خواند. اما از سوی دیگر، در بسیاری از غزل های کلات شمس و نیز در برخی ابیات مثنوی برای دعوت به سکوت ، دلایل معرفتی و زبانی ای هم چون ظرفیت محدود زبان در بیان حقایق ، بیان ناپذیری خدا و تلاش برای حفظ وحدت و رهایی از زبان بشری بر می شمارد. در گام آخر ضروری است که مولانا جلال الدین تبیین کند که چرا به رغم توصیه های مکرر و موکد بر سکوت بالغ بر چند ده هزار بیت از او به جا مانده است . وی در این زمینه نیز به هیچ روی خاموش نمانده است. از جمله دلایل و عللی که وی در توجیه سخن گفتن به رغم تاکید مکرر بر خاموشی می آورد، اضطرار درونی است . هم چنین در مواضعی دیگر، وی علل و دلایل دیگری مطرح می کند.

Keywords:

تناقض , ترکیبی , جمله ای , شمس