تحلیل و پیش بینی ساختار فضایی منطقه کلانشهری مشهد طی دوره ۱۴۲۰-۱۳۷۵

در چند دهه ی اخیر مناطق کلانشهری کشور دچار تغییر و تحولات گسترده ای شده اند. منطقه کلانشهری مشهد نیز به عنوان یکی از مهمترین قطبهای توسعه در شرق کشور در حال تجربه این تحولات می باشد. این منطقه با بیش از سه میلیون نفر جمعیت، از عدم تعادل فضایی، پراکنده رویی و تمرکز شدید رنج می برد. پیامد منطقی این تمرکز، رشد کالبدی شهر مرکزی، پدیدار شدن نابرابری های اجتماعی و اقتصادی، تخریب اراضی سبز و کشاورزی، بورس بازی زمین و رانت خواری، آسیب های اکولوژیکی و... می باشد. از این رو تحلیل و پیش بینی ساختار فضایی یکپارچه در این منطقه ضرورت دارد. برای این منظور با تکیه بر بعد ریخت شناسی ساختار فضایی، ابتدا تغییرات کاربری اراضی برای دو دوره ۱۴۰۵ و ۱۴۲۰ شبیه سازی می شود. در گام دوم، با استفاده از سه شاخص توزیع، خوشه بندی و تجمع، بر پایه داده های پیش بینی شده جمعیت در سال های مزبور، سیمای فضایی منطقه ترسیم می گردد. نتایج تحقیق نشان می دهد که روند تغییرات به سمت از بین رفتن هر چه بیشتر اراضی کشاورزی و مراتع پیش می رود، به طوری که در سال ۱۴۰۵ مساحتی معادل ۲۴۷ کیلومترمربع به مساحت اراضی ساخته شده در سال ۱۳۹۰ اضافه می شود، در سال ۱۴۲۰ این رقم به ۱۰۰۴ کیلومترمربع می رسد. نتایج حاصل از تحلیل داده های جمعیت و اشتغال بر اساس سه شاخص مزبور، نیز حاکی از پیش رفتن منطقه به سوی قطبیت بیشتر است. لذا لازم است نظام مدیریت منطقه ای در راستای جلوگیری از تحقق این پیامدها تمهیدات لازمی بیندیشد.

Keywords:

ساختار فضایی , منطقه کلانشهری , تغییر کاربری اراضی , سلولهای خودکار , مشهد