سنگ شناسی و زمین شیمی سنگ های آداکیتی پرسیلیس پسا افیولیتی سبزوار

در نوار افیولیتی شمال غرب-غرب سبزوار، گنبدهای آداکیتی پرسیلیس متعددی با ترکیب ریولیت، داسیت، تراکی داسیت، تراکی آندزیت و آندزیت، متعلق به محدوده زمانی ائوسن فوقانی تا پلیوسن، مجموعه افیولیتی کرتاسه-پالئوسن، سنگ های آتشفشانی-رسوبی ائوسن و نیز در برخی موارد سنگ های رسوبی الیگوسن-میوسن را قطع کرده اند و تکه هایی از آنها را به صورت بیگانه سنگ دربر گرفته اند. اصلی ترین کانی های سازنده این سنگ ها شامل: پلاژیوکلاز و آمفیبول است که بافت های متنوع فلسیتی پورفیری، میکرولیتی پورفیری، غربالی، جریانی و گلومروپورفیری را به نمایش می گذارد. حضور حجم زیادی از قطعات تخریبی این گنبدها در کنگلومرای پلیوسن و نبود آنها در واحدهای تخریبی میوسن بیانگر بالازدگی و رخنمون یافتن آنها در سطح زمین در مرز زمانی میوسن-پلیوسن است. ماگمای سازنده این سنگ ها دارای سرشت آهکی-قلیایی و پرآلومین شاخص کمان های آتشفشانی است. در نمودارهای تقسیم بندی سنگ های آداکیتی نیز این سنگ ها در گروه آداکیت های پرسیلیس (HSA) جای می گیرد. نمودارهای چند عنصری بهنجارشده به مورب، گوشته اولیه و کندریت، بیانگر غنی شدگی این سنگ ها از عناصر نادر خاکی سبک و لیتوفیل بزرگ یون (LILE) و تهی شدگی آنها از عناصر نادر خاکی سنگین (HREE) است. تهی شدگی شدید از عناصر با شدت میدان بالا (HFS) مانند: Nb، P و Ti که از ویژگی های برجسته محیط های کمانی است، در این سنگ ها دیده می شود. بر اساس نمودارهای سنگ زادی، ماگمای آداکیتی سازنده این سنگ ها، از ذوب بخشی یک سنگ منبع اکلوژیتی یا گارنت آمفیبولیتی حاصل از دگرگونی ورقه اقیانوسی فرورانده شده نئوتتیس سبزوار به زیر لبه جنوبی پهنه البرز شرقی، به وجود آمده است. این ماگما در جریان صعود به ترازهای بالاتر و جایگزینی در نوار افیولیتی، متحمل فرآیندهای تبلور تفریقی همراه با هضم و آلایش پوسته ای (AFC) شده است. وجود بیگانه سنگ ها، خوردگی و عدم تعادل شیمیایی درشت بلور ها و بافت غربالی آنها و همچنین مقادیر نسبت های (Sr۸۷/Sr۸۶)i≈۰.۷۰۴۵ در این سنگ ها از شواهد رخداد این فرآیندها است.

Keywords:

سنگ شناسی , زمین شیمی , آداکیت , پساافیولیت , سبزوار , زون افیولیتی سبزوار