نماد شناسی رمز« باز» در منطق الطیر عطار و مثنوی معنوی مولوی

پرنده باز در نماد شناسی شعر فارسی،در منطق­ الطیر عطار و مثنوی معنوی ­مولوی از جایگاه ویژه ­ای برخوردار است. در اساطیر ادب فارسی،باز سرآمد پرندگان و با دیگر پرنده­ های بلند پرواز به ­طور گسترده با خدایان- خورشید همراه بوده و در ادبیات دری نیز به عنوان نشان قدرت و اقتدار پادشاهی مشخص شده است. در ادب عرفانی عمدتا  نماد روح است.در نتایج به دست آمده؛باز در منطق­ الطیر به گونه پارادوکسی گاه کم همت و بسته "مردار دنیا"است و گاهی دارای ارزش ­­­های والای انسانی است و نشان از همت بلند انسان­ کامل دارد. این بلند همتی،از طرفی شامل دنیا طلبی و مردارخواری و در نوع متعالی،سیر در عالم جبروت است. مولوی از باز به عنوان انسان کامل یاد می­ کند. او از انسان ­کامل،شمس را اراده نموده اما در تاویلی فراتر،قطب عالم امکان، حضرت علی(ع)،را باز" ساعد سلطان"و باز "عنقا­گیر­شاه"بیان می ­کند. عطار به طریق پند،راه سلوک را برای رسیدن به مدارج کمال مهم می داند و مولوی علاوه بر آن،پیچ­ و­خم راه و بی راهه­ هایی را که آدم­ وار،آدم دچار خطا می شود،تا بازگشت و رسیدن به حقیقت ذکر می نماید. هر ­دو­شاعر در پرواز تا عرصه حقیقت،عاجزانه از خدا،طلب یاری می کنند ."درد" در سلوک عطار به صراحت بیان می شود،مولوی در پیروی از عطار،درد را در نمونه­ های نمادین خود به ­گونه تشبیه تمثیل عرضه می­ دارد.نماد باز در زاویه­دید عطار و مولانا،تکیه بر نگاه اساطیری – عرفانی دارد.

Keywords:

باز , عطار , مولوی , منطق الطیر , مثنوی