چالش های شکل گیری نظام امنیت دسته جمعی در منطقه خلیج فارس و سناریوهای احتمالی

خلیج فارس به لحاظ سابقه تاریخی و تمدنی، موقعیت ارتباطی، اهمیت راهبردی، منزلت ژئوکالچر، دارابودن ذخایر نفت و گاز، نیازمند یک نظام امنیت جمعی منطقه ای با مشارکت تمامی بازیگران و نقش آفرینان است. ازاین رو، دولت های ساحلی خلیج فارس باید به دنبال ایجاد یک سازمان امنیت منطقه ای فراگیر با حضور همه بازیگران، برای دستیابی به این هدف مهم و کلان منطقه ای باشند. نوشتار حاضر با شیوه توصیفی تحلیلی درپی پاسخ به این پرسش بنیادین است که چالش های شکل گیری نظام امنیت دسته­جمعی در منطقه خلیج فارس چه مولفه­هایی هستند؟ و اینکه مدل مناسب شکل­گیری امنیت دسته­جمعی در خلیج­فارس شامل چه مولفه­هایی می­شود که از بروز تنش و جدال در منطقه جلوگیری نماید؟ یافته های پژوهش نشان می­دهد که  چالش هایی مانند دارابودن دیدگاه های متفاوت و حتی متضاد به چگونگی تامین امنیت منطقه ای، حاکمیت نظام های حکومتی متفاوت، نگرانی کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس از قدرت و توان بالای ایران و ژئوپولیتیک توسعه طلب عربستان، اختلاف دیدگاه درخصوص حاکمیت در عراق، موضوع صلح خاورمیانه، وجود جو عدم اعتماد جمعی در منطقه خلیج فارس، مخالفت های خارجی، مقاومت احتمالی دولت های منطقه کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس، حضور نظامی امریکا در عراق و خلیج فارس، وجود اختلافات ارضی و مرزی بین کشورهای منطقه و ذهنیت نامناسب شکل گرفته براساس تجربیات تلخ گذشته، مهم ترین چالش های فراروی امنیت جمعی در منطقه خلیج فارس محسوب می شوند. همچنین مدل مناسب برای شکل گیری امنیت جمعی در منطقه باید شامل شورای همکاری خلیج فارس، ایران و عراق و مشارکت محدود اعضا باشد که پیش­نیاز شکل­گیری آن عضویت تمام کشورهای منطقه ازجمله ایران و عراق، شناسایی زمینه های تهدیدات مشترک، ایجاد وابستگی متقابل میان بازیگران منطقه ای و کاهش نقش بازیگران فرامنطقه ای در منطقه است.

Keywords:

خلیج فارس , امنیت دسته جمعی , قدرت های منطقه ای , قدرت های فرامنطقه ای , طراحی مدل امنیتی نوین