اثرآبیاری بارانی و جویچه ای بر عملکرد کمی و کیفی و کارآیی مصرف آب چغندرقند

چکیده به منظور بررسی کارآیی مصرف آب و عملکرد کمی و کیفی محصول در دو روش آبیاری بارانی و نشتی در مورد چغندرقند طی دو سال در مناطق مشهد، کرج و اصفهان این مطالعه انجام شد. در سال اول، آزمایش ها در سه منطقه فوق بدون تکرار و مقایسه ها در هر منطقه بر اساس آزمون "t" انجام شدند. در سال دوم، آزمایش در منطقه مشهد و کرج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش، آبیاری بارانی، آبیاری نشتی با کاهش جریان و آبیاری نشتی معمولی بودند. میزان آب آبیاری در هر نوبت در تیمار آبیاری بارانی با روش پنمن- مانتیت برآورد و اعمال گردیدند. تیمار آبیاری جویچه ای معمولی مطابق عرف محل آبیاری شدند و در تیمار آبیاری جویچه ای با کاهش دبی جریان، دبی جریان ورودی به جویچه به اندازه ۶/۰ تا ۷/۰ دبی جریان جویچه ای معمولی بعد از رسیدن آب به انتهای شیار بود. نتایج نشان داد که از نظر عملکرد ریشه، عملکرد قند خالص و ناخالص، کارآیی مصرف آب و درصد قند خالص، بین مناطق اجرای آزمایش اختلاف معنی داری وجود داشت. همچنین، بین تیمارهای آزمایش از نظر عملکرد ریشه و کارآیی مصرف آب اختلاف معنی داری وجود داشت. تیمار آبیاری بارانی با متوسط ۵/۵۶ تن در هکتار بالاترین عملکرد ریشه را دارا بود. تیمارهای آبیاری نشتی با کاهش جریان و نشتی معمولی بترتیب با ۴۸ و ۶/۴۳ تن در هکتار، در رده های بعدی و در یک گروه آماری قرار گرفتند. از نظر کارآیی مصرف آب عملکرد ریشه و قند ناخالص نیز تیمار آبیاری بارانی بترتیب با مقادیر ۵۵/۵ و ۸۶/۰کیلوگرم به ازای یک مترمکعب آب مصرفی بر دو تیمار آبیاری نشتی برتری داشت و در سطح ۵% اختلاف معنی داری نشان داد. گرچه آبیاری نشتی با کاهش جریان به طور معنی داری اختلاف در کارآیی مصرف آب بر عملکرد ریشه و قند ناخالص نسبت به آبیاری نشتی معمولی از خود نشان داد، ولی در مجموع آبیاری بارانی به دلیل میزان مصرف آب کمتر در طول دوره رشد، بازدهی آبیاری و عملکرد ریشه بالاتر و نیز افزایش کارآیی مصرف آب بر عملکرد ریشه و قند بر روش های آبیاری نشتی برتری قابل توجهی نشان داد. با عنایت به نتایج به دست آمده توصیه می شود در مناطقی که دچار کمبود آب هستند و مشکل اصلی تولید آب است، استفاده از روش آبیاری بارانی برای افزایش تولید و بالا بردن کارآیی مصرف آب در دستور کار قرار گیرد. همچنین، اراضی که محدودیت استفاده از روش آبیاری بارانی را دارند (به دلیل بادخیز بودن منطقه، سنگین بودن خاک و …)، با اعمال مدیریت مناسب در روش آبیاری نشتی و انجام عمل ساده و قابل انجامی همچون کاهش دبی جریان، بازدهی آبیاری و بهره وری آب افزایش یابد. واژه های کلیدی: آبیاری بارانی، آبیاری جویچه ای، بهره وری آب، چغندر قند