ژئوشیمی و متاسوماتیسم پتاسیم در سنگ های میزبان کانه زایی کانسار اپی ترمالی نیان واقع در شمال باختری بلوک لوت- خاور ایران

کانسار اپی ترمالی نیان در شمال باختری بلوک لوت و در فاصله ۳۵ کیلومتری جنوب باختری شهر بجستان واقع شده است. بررسی های انجام شده بر روی این کانسار حاکی از گسترش یک زون بندی از سنگ های دگرسان شده در اطراف رگه های سیلیسی کانه دار و وجود دگرسانی های سیلیسی (کوارتز، کلسدونی، آدولاریا، کلسیت، ایلیت و سریسیت)، سیلیسی-آرژیلیکی(کوارتز، آدولاریا، ایلیت، سریسیت، پیریت)، آرژیلیکی(ایلیت- کوارتز- کلسیت-آدولاریا – سریسیت، کائولینیت، اسمکتیت، کلریت) و پروپیلیتیک (کلریت، کلسیت، آلبیت، اپیدوت، کوارتز و اسمکتیت) به عنوان اصلی ترین زون های دگرسانی در این کانسار بوده که در طی پنج مرحله تشکیل شده اند. نمودارهای ژئوشیمیایی، نسبت های عنصری مولار و بررسی سنگ نگاری وجود تبدیل های تدریجی و آرایش های تبدیل کانیایی را در طی تکامل سامانه گرمابی نیان نشان می دهند. بررسی این نمودارها حاکی از گسترش بالای زون های دگرسانی آرژیلیکی، سیلیسی و وسعت نسبتا محدود زون های پروپیلیتیک در کانسار نیان است. این نمودارها همچنین نشان می دهند که آرایش های کانیایی پلاژیوکلاز-  ایلیت، پلاژیوکلاز- آدولاریا،  ایلیت- آدولاریا، پلاژیوکلاز-  اسمکتیت در طی مراحل پیشرونده گسترش یافته اند در حالیکه آرایش                     آدولاریا- ایلیت در طی مراحل پسرونده (افول) سامانه گرمابی تشکیل شده اند. نفوذپذیری و بالا بودن نسبت سنگ/آب در سنگ های میزبان (ایجاد شده در اثر گسلش و حضور گسترده سنگ های آذرآواری) عوامل اصلی گسترش زون های دگرسانی و تشکیل گسترده آدولاریا در منطقه هستند. افزون بر این، با توجه به ترکیب کانی شناسی کانسار، حضور کانی هایی مانند آدولاریا و ایلیت در بخش مرکزی و کائولینیت در بخش حاشیه ای سامانه ممکن است پشنهاد نماید که آنها توسط سیالاتی تشکیل شده اند که به ترتیب دمایی °C ۲۲۰ < و°C ۱۴۰> داشته اند. حضور مجموعه کانیایی کوارتز، آدولاریا، ایلیت، پیریت، کلریت و کلسیت ممکن است منعکس کننده دخالت سیالاتی کلریدی با جریان روبه بالا با pH تقریبا خنثی تا حدودی قلیایی باشد. تشکیل همزمان کانی های کلسیت، اسمکتیت، ایلیت و کائولینیت در بخش های حاشیه ای سامانه حاصل واکنش سیالاتی غنی از CO۲ (حاوی بخارات داغ) با سنگ های میزبان بوده است. در طی فعالیت ژئوترمالی نیان افزایش درجه حرارت و افزایش متاسوماتیسم پتاسیم در بخش های مرکز سامانه باعث تشکیل گسترده ایلیت در مرحله اول دگرسانی و آدولاریا- ایلیت در مرحله دوم (حداکثر متاسوماتیسم K) شده است. همزمان با مرحله افول دگرسانی گرمابی و کاهش متاسوماتیسم K مجددا کانی ایلیت جانشین آدولاریا شده است. حاکم بودن شرایطی (برای دوره های زمانی طولانی) مناسب برای پایداری ایلیت ممکن است علت فراوانی و گسترش بیشتر این کانی را نسبت به آدولاریا در سنگ های میزبان کانسار نیان توجیه کند.

Keywords:

نیان , بلوک لوت , رگه های اپی ترمال , دگرسانی سیلیسی , متاسوماتیسم پتاسیم , آدولاریا