تعیین هندسه مفهومی انواع ارزش

بحث حسن و قبح یکی از مهم ترین و فرقه سازترین موضوعات در تاریخ اندیشه های کلامی و اخلاقی بوده است. مباحث متعدد معناشناسی مفاهیم حسن و قبح، هستی شناسی جملات مشتمل بر حسن و قبح، و معرفت شناسی قضایای مشتمل بر حسن و قبح در لابه لای کتاب های کلامی و فلسفی و اصولی اندیشمندان مسلمان مطرح شده است. اشاعره، به منزله مهم ترین منکران حسن و قبح ذاتی و عقلی، و عدلیه، به منزله مشهورترین مدافعان حسن و قبح ذاتی و عقلی، ادله فراوانی برای اثبات مدعای خود و طرد مدعای طرف مقابل اقامه کرده اند. در این میان، عدم تفکیک بحث «معناشناسی» حسن و قبح و «معیارشناسی» حسن و قبح از یک سو، و عدم توجه به تمایز مباحث هستی شناسانه و معرفت شناسانه در این باره، موجب خلط و خطاهای فراوانی شده است. نوشتار پیش روی کوشیده است با تکمیل راهی که بزرگانی چون عبدالرزاق فیاض لاهیجی و ملاهادی سبزواری در زمینه تمایز میان ارزش های «ذاتی/ الاهی» و «عقلی/ شرعی» پیموده اند، تمایزهای دیگری را  مانند تمایز ارزش های «غایی/ ابزاری» و «ذاتی/ غیری»  بررسی کند، تمایزهایی که میان ارزش ها می توان ترسیم کرد و بی توجهی به آنها مغالطه هایی را در پی داشته است.    

Keywords:

انواع ارزش , ارزش غایی , ارزش ابزاری , ارزش ذاتی , ارزش غیری , ارزش الاهی , ارزش عقلی , ارزش شرعی