تحلیلی روان شناختی بر مفهوم اشه در ادبیات فارسی

اشه، بخش مهمی از نوشته های اخلاقی و اجتماعی گذشتگان را در بر می گیرد و بررسی، تبیین پدیدآیی و تداوم آن، بدون رجوع به یافته های روان شناسی امکان پذیر نیست. هدف کنونی، بررسی زیربنای روان شناختی این مفهوم، با رجوع به یافته های علمی است. برای این منظور، نخست، اشه در متون ادبی فارسی مورد بررسی قرار گرفت و سپس، رجوع به یافته های روان شناسی، به ویژه در زمینه ی تحول اخلاقی، برای تبیین علمی موضوع، صورت گرفت. توصیف های مربوط به اشه، عمدتا به سطوح پایین تحول استدلال اخلاقی، موسوم به پیش- قراردادی، ختم می شود و با سطحی از تحول شناختی مطابقت دارد که عینی یا پیش- انتزاعی نام دارد. از سویی، بررسی آثار ادبی فارسی، بیانگر نوعی ناهمترازی بین مفاهیم اخلاقی تحول نایافته و تحول یافته است، و از سوی دیگر، تبیین پیش- قراردادی تحول اخلاقی، تنها قادر است قالب اشه را تبیین کند و تبیین کامل آن، نیازمند در نظر گرفتن مولفه های انگیزشی و کنشی مربوط به آن است. به نظر می رسد، اشه، در عین ماهیت پیش- اخلاقی آن، مولفه ای ضروری در تحول اخلاق فردی و اجتماعی است. این نکته، به مشابهت تحول روانی در فرد و نوع بشر، اشاره دارد. از سوی دیگر، این مطالعه بیانگر نیازهای متقابل ادبیات و روان شناسی به عنوان دو قلمرو فکری بشری است و دومی، در پی مطالعه علمی بشر و نیازمند درک هرچه بیشتر کنش ها و آفریده های اوست.

تحلیلی روان شناختی بر مفهوم اشه در ادبیات فارسی Keywords:

اشه , قضاوت اخلاقی , ادبیات فارسی , روانشناسی