نظامی گنجوی و منشا الهام سخن (بیرونی یا درونی)

بررسی دیدگاه های نظامی گنجوی درباره ی منشا الهام سخن و ریشه یابی خاستگاه اسطوره ای و حکمی و تحلیل آن ها بر مبنای روان شناسی هنر در شناخت پدیده ی رازناک الهام سودمند است. نظامی با طرح تدریجی این باورها در طول سی سال که با حال و هوای مثنوی های خمسه تناسب دارد، برای ارزیابی کامل، گزینه ای مناسب است. اشارات حسب حال گون، پیش درآمدها ضمن شرح انگیزه ی سرودن مثنوی ها؛ به ویژه انگیزه ی چرخش زاویه ی دید (از زهد مخزن الاسرار به عشق خسرو و شیرین) در شناخت روان شاعر و ریشه یابی منشا الهام او یاری می رساند. آخرین اشارات او درباره ی محرک اندیشه و انگیزه های روانی منشا الهام در پایان عمر هنریش، در اقبال نامه با صراحت بیشتری مطرح شده است. گردآوردی مجموعه ی انگیزه های نظامی برای نظم مثنوی ها و تحلیل سیر تدریجی آن ها، زمینه ای متنوع برای شناخت منشا الهام سخن است. این مقاله بخشی از دیدگاه های سخن سنجی خمسه است که به پندار نگارنده، نظامی خودآگاهانه برای آموزش «پژوهنده ی حال سربست خویش» توصیف کرده است.

Keywords:

نظامی گنجوی , منشا الهام , هاتف , جن , خضر , سروش