بررسی حکمت وجودی آرایه ها در کتیبه های مساجد قزوین در گذر زمان (نمونه های موردی: مسجدالنبی و مسجد محمدرسول الله(ص) شهر قزوین)

معماری اسلامی همواره در طول تاریخ دارای جایگاه ویژه ای بوده است که علاوه بر عظمت و شکوه آن در حجم فضا، وجود تزئینات و آرایه هایی که بطور واحد از بنا بوده اند، خود گواهی بر این مدعاست. هنرمندان اسلامی با نوآوری و خلاقیت بی بدیل خود، این آرایه ها را با دقت مثال زدنی و نظم فوق العاده در کنار هم به وجود می آورند که در نهایت منجر پدید آمدن محیطی بسیار با شکوه و توام با خلوص معنوی می شود. کتیبه ها را می توان به عنوان عناصر معنایی و تزئینی در معماری اسلامی دانست، که وسیله ی مهمی است در جهت گسترش عقاید و سیاست های مذهبی حکومت ها در دوره های مختلف و به لحاظ ماهیت مکتوبی که دارند، می توانند نمایان گر ایده ها و اندیشه های هر عصر باشند. آرایه های متبرکه ای که بر روی این کتیبه ها نقش بسته اند شامل اسلیمی های گیاهی، نقوش هندسی و همچنین خطوط خوشنویسی شده می باشند که زیباترین و الهام بخش ترین آثار هنری را در مساجد جلوه گر می سازد. مسجد النبی قزوین به عنوان یکی از شاهکارهای معماری اسلامی دوره قاجار، تزئینات و آرایه های مختلفی با مضامین دینی را دارا می باشد. مسجد محمدرسول الله(ص) نیز یکی از مساجد مهم امروزی قزوین به شمار می رود که کتیبه هایی با محتوای آیات قرآن و اسماء الهی را در خود جای داده است. از این رو هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تطبیقی آرایه ها درکتیبه های دو مسجد یاد شده است. بر این اساس پژوهش حاضر از نوع توصیفی _ تحلیلی و تاریخی با مطالعات کتابخانه ای و بازدیدهای میدانی به گردآوری داده ها پرداخته و پس از تحلیل و جمع بندی به نتیجه گیری در مورد تغییرات صورت گرفته در موضوع و محتوای شکلی و معنایی (نقوش هندسی و خط کوفی بنایی به تذهیب و خط ثلث)، مکان کاربرد آرایه ها (محدودشدن آرایه های جداره خارجی) و یا شیوه اجرای آنها (آجرکاری لعابدار وکاشی کاری معقلی به کاشی کاری رنگی) پرداخته است.

Keywords:

معماری اسلامی , حکمت , کتیبه ها , مساجد , آرایه ها