مطالعه و مقایسه مضمون و فرم در کتیبه های سلجوقی و قاجار، مطالعه موردی کتیبه های ازاره های روضه منوره و رواق توحید خانه حرم امام رضا(ع)

حرم امام رضا(ع) به واسطه در امان ماندن از دست غارتگران گنجینه ای از تزیینات و آرایه های معماری را در خود جای داده است. کتیبه های کاشی زرین فام به خط ثلث دوره سلجوقی- خوارزمشاهی از زیبا ترین کتیبه های خط ثلث موجود هستند و تاکنون بررسی از منظر فرم بر روی این کتیبه ها انجام نشده است. این پژوهش در نظر دارد ضمن بررسی فرمی ومحتوایی کتیه های موجود خط ثلث خوارزمشاهی ، آنها را با کتیبه های خط در ازاره الحاق شده در زمان قاجار مقایسه کند و شیوه نگارش کتیبه در این دو دوره زمانی را مورد بررسی قرار دهد. از این رو این پرسش های این پژوهش بدین قرار است: چه تفاوت هایی بین کتیبه نگاری در دوه سجوقی و دوره قاجار در کتیبه نگار خط ثلث وجود دارد؟ گردآوری مطالب در این پژوهش به صورت کتابخانه ای و میدانی انجام شده است و نمونه های دردسترس تحلیل شده اند.جامعه آماری شامل دو نوع کتیبه کاشی زرین فام در روضه منوره و یک نوع کتیبه حجاری در رواق توحید خانه می باشد. نتایج این پژوهش حاکی از این امر است که مضمون کتیبه های خط ثلث مذهبی شامل آیات قرآن ، احادیث و ادعیه است. از نظر مطالعه فرمی و بصری، کتیبه های دوره سلجوقی ساده ، کم تکلف ، منظم و پاکیزه نویسی و شمرده نویسی شده اند و از تزیینات برای پرکردن فضای خالی کتیبه استفاده شده است. کتیبه مربوط به دوره قاجار برخلاف نمونه سلجوقی، حروف روی هم و متراکم نوشته شده و برای پر کردن فضای خالی بین حروف و ایجاد تناسب در کل کتیبه از نقاط و اعراب گذاری استفاده شده است.

Keywords:

حرم امام رضا , کتیبه نگاری , مضمون , فرم , دوره سلجوقی , دوره قاجار