بررسی شیوه نقد سودی و انقروی در شرح نویسی بر دیوان حافظ و مثنوی

از دیرباز زبان فارسی تاثیر شگرفی بر زبان و ادبیات عثمانی گذاشته است و روزگاری زبان اصلی این منطقه بود و اندیشمندان عثمانی بسیاری در متون مهم فارسی تحقیق و تتبع کرده اند و شرح های بسیاری نیز بر متون مهم ادب فارسی نوشته اند؛ از جمله آن ها می توان به شرح سودی بر گلستان سعدی، دیوان حافظ و شرح انقروی بر مثنوی مولوی اشاره کرد. چون شرح متن، نوعی نقد متن هم به شمار می آید و شرح نویسی رایج در گذشته و میان مسلمانان، بیشتر به نقد لفظ و محتوا می پردازد. هدف مقاله حاضر این است که شیوه شرح نویسی شارحان ترک و نوع نگاه آن ها را به متن های برجسته ای مانند دیوان حافظ و مثنوی بررسی کند و به روش مطالعه کتابخانه ای، شیوه فیش برداری و تحلیل داده ها، در پی پاسخ بدین پرسش است که زمینه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در شرح نویسی این اندیشمندان چه تاثیری داشته است و چه نشانه هایی را از نقد اجتماعی، تاریخی و... در شروح آنان می توان مشاهده کرد؟ همچنین، چه زمینه هایی از دیدگاه های فهم که امروزه بر بسیاری از شرح نویسی ها حاکم است، در این شروح به چشم می آید؟ به ­نظر می رسد، اگرچه بیشتر این شروح، شرح لفظ است، اما با نگاه شارحان سنتی متفاوت است و ما رگه هایی از توجه به تاریخ و اجتماع زمان شاعر را در این شروح می بینیم. توجه به نسخه شناسی و بررسی صحت انتساب بیت یا شعری به شاعران مورد بحث، تاویل های عرفانی، توجه به زندگی شاعر و اشخاص در شرح متن، از ویژگی های مهم این شروح است.  

Keywords:

ادب فارسی , شرح نویسی , سودی , انقروی , نقد ادبی , لفظ , معنا