جلوه های تمایز در رمان اللص و الکلاب بر اساس الگوی جامعه شناختی پیر بوردیو

در نگاه بوردیو جهان اجتماعی بر پایه تمایز استوار است که این تمایز در مفاهیم ساختاری چون فضا، میدان، طبقه و سرمایه و همچنین در سطح مفاهیم کنشی، یعنی عادت واره، عملکردهای درون میدان و ذائقه و سلیقه نمایان است. معمولا متن هایی چون هنر، رمان، ادبیات و حوزه های دیگر فرهنگ عامه سرریزهای جامعه اند که تحلیل و بررسی آ نها می تواند پژوهشگران را به درک و فهم جامعه رهنمون سازد. فهم متن های ادبی با رویکرد بوردیویی، می تواند شیوه های تمایز در هر جامعه ای را نشان دهد. رمان اللص و الکلاب از داستان های نمادگرایانه نجیب محفوظ است که قابلیت بررسی در چارچوب مصادیق مزبور را دارد؛ چراکه نویسنده با درنظرداشتن مفاهیمی همچون دین، فرهنگ، جامعه و طبقه به بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی حاکم در جامعه مصر می پردازد و به ناعدالتی­های حاکم بر آن جامعه خرده می گیرد. روایت داستان به گونه ای شکل یافته که محدودیت ها و شرایط خاص اجتماعی، به مجموعه ای گسترده و پیچیده از الزامات فردی و جمعی وابسته است. پژوهش حاضر به روش نقد جامعه شناسی با تکیه بر نظریه پیر بوردیو است که رمان اللص و الکلاب را از بعد جامعه شناختی و با رویکرد تحلیلی بررسی می ­کند و درصدد نشان دادن و بررسی جلوه هایی از تمایز در این رمان است که در قالب مفاهیم بوردیویی همچون منش­ها و عادت واره­ها، زمینه­ ها و میدان­ ها، عرصه ­ها و سرمایه­ها، فضاهای اجتماعی، طبقات اجتماعی و نیز ذائقه­ها و سلیقه­ها نمود یافته است. یافته های پژوهش حکایت از این واقعیت دارد که نویسنده در رمان مزبور، با بررسی نقش عاملان کنش در ساختارهای اجتماعی، نوعی تشخص طبقانی و فرهنگی را بر اساس عادت واره­ ها، سرمایه ها، فضاهای اجتماعی و شخصیت ها در میدان های مختلف برجسته می کند؛ به طوری که شخصیت ها در میدان های مختلف متناسب با عادت­واره ­هایشان که ناشی از سرمایه ­ها، ذائقه­ ها و نیز جایگاه و طبقات اجتماعی آنها در فضاهای اجتماعی است، جلوه­هایی از تمایز را به نمایش می­گذارند.

Keywords:

رمان معاصر , نقد داستان , نقد جامعه شناختی , نجیب محفوظ , رمان اللص و الکلاب