بازتاب مضامین عرفانی و اخلاقی در حدائق الانوار محمدصادق قومشمی

نسخه خطی حدائق­الانوار، رساله مفصلی است در عرفان و توحید. با نثری ساده و مرسل که مولف در فصل اول مقدمه، شرح حال خودش را ذکرنموده­است. نویسنده، کتابش را در هشت حدیقه و هر حدیقه در چند گلزار و شجره تنظیم­کرده و در آن اشعار و حکایات زیادی از شاعران و نویسندگان دیگر آورده­است. حکایت های حدائق­الانوار، نمونه ای از ادبیات داستانی در متون نثر عرفانی فارسی است. نویسنده، در این کتاب مضامین تعلیمی، اخلاقی و عرفانی را به بهترین شکل بیان­نموده­است. در این مقاله برآنیم تا برجسته ترین آموزه های عرفانی و اخلاقی قومشمی از جمله طلب، عشق، معرفت، توحید، فقر و فنا، مبارزه با نفس، نکوهش دنیا و دنیاپرستان، ریاضت، یقین، قرب، انسان کامل و ...را بنمایانیم. بررسی ها نشان­می دهد که قومشمی در حدائق­الانوار، برای تبیین موضوعات عرفانی، به استفاده از اساطیر مختلف ملی و مذهبی دست زده­است. بیشترین توجه نویسنده، به اساطیر مذهبی بعد از اسلام است که در این بین، شخصیت هایی چون پیامبر(ص) و امام­علی(ع) و امام­زمان(عج) بن مایه اصلی نوشته او را تشکیل­می دهند. اساطیر دینی قبل از اسلام، در درجه دوم استفاده­قراردارند و اساطیر ملی با فاصله ای کم در درجه سوم اهمیت قرارمی گیرند. قومشمی از اساطیر ملی نیز برای تبیین مفاهیم مذهبی و عرفانی بهره­جسته­است. وی گاه برای برجسته تر­کردن مفاهیم عرفانی، به بازگویی اساطیر گذشته پرداخته­است.

Keywords:

حدائق الانوار , قومشمی , مضامین عرفانی , اخلاق