رسانه های ارتباطی نوین و تاثیر آن بر فرایند بیداری اسلامی در انقلاب تونس

به موازات تحولات سیاسی عراق و سوریه و از اواخر سال ۲۰۱۰ در جهان عرب و شمال آفریقا جریان هایی آغاز شده، که برخی از آن ها به وقوع انقلاب در کشورهایی مانند تونس، مصر، یمن و لیبی منجر شد و در برخی دیگر مانند بحرین و عربستان و بنوعی یمن، هنوز ادامه دارد. صاحب نظران و تحلیل گران در چگونگی شکل گیری این تحولات همبسته و پی در پی، عواملی متعدد از جمله نقش رسانه های ارتباطی و مجازی نوین، حرکت این جوامع به سوی فرآیند جهانی شدن، شکاف های اجتماعی- طبقاتی در کشورهای عربی، استبداد و نئوپاتریمونیالیسم حاکم برجهان عرب، آغاز روند دموکراسی خواهی مردم منطقه، خیزش موج بیداری اسلامی مردم ناراضی این کشورها از به حاشیه رانده شدن دین و تضییع حقوق دینی آن ها توسط حاکمیت و ناکارآمدی سیستم های سیاسی مستقر را برشمرده اند. یکی از نقاط مشترک این جنبش ها نقش رسانه های ارتباطی و الکترونیکی نوین یعنی ماهواره و محیط های مجازی الکترونیکی، مانند شبکه های اجتماعی، پیامک های تلفنی و... در شکل گیری آنهاست. در پرتو رسانه های نوین و شبکه های اجتماعی مجازی، ارتباطات افقی شکل می گیرد و به گفته کاستلز میان بخش های گوناگون جامعه به شکل افقی پیوند ایجاد می شود. «قدرت جریان ها» بر «جریان قدرت» پیشی می گیرد و شهروندان می توانند با استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی، انحصارهای رسانه ای را از بین ببرند. اگرچه نمی توان این رسانه های نوین را عامل اصلی انقلاب دانست اما آنچه مسلم است رسانه ها را در فرآیند وقوع این انقلاب ها از عوامل مهم و موثر برشمرده اند. رسانه های مجازی و شبکه های اجتماعی خود را به عنوان آلترناتیو قدرتمند برای سایر رسانه ها در رابطه سه گانه مخاطب، رسانه و جامعه مطرح کرده اند؛ قدرتی که روز به روز در تزاید است. بررسی فرایند بیداری اسلامی در تونس و انقلاب رخ داده در این کشور نشان می دهد یک جوان معترض مصری و انقلابیون معترض توانستند با بهره گیری از شبکه های اجتماعی نوین در عرض کمتر از دوماه طومار حکومت ۲۳ ساله بن علی را در هم بپیچند و مکتب خودسوزی فیس بوکی را بنا کنند. این حرکت با استفاده از شبکه های اجتماعی بازتولید و منتشر شد و این آغاز راه انقلاب هایی بود که به نام های «ویکی انقلاب»، «انقلاب فیس بوکی»، «انقلاب توئیتری»، «انقلاب آنلاین»، «انقلاب رسانه ای» و «انقلاب لب تاب ها» نامیده شدند. تحقیق حاضر با هدف واکاوی نقش رسانه های ارتباطی نوین در انقلاب تونس و با بهره گیری از متدولوژی توصیفی – تحلیلی و از طریق منابع کتابخانه ای، سعی دارد این مهم را بررسی نماید.  

Keywords:

Modern Electronic Media , the Internet , Social Networks , Communication , Tunisia Revolution , Islamic Awakening. , رسانه های الکترونیکی نوین , اینترنت , شبکه های اجتماعی , ارتباطات , انقلاب تونس , بیداری اسلامی.