فرضیه «باور به تاثیر بیان سخن در به حقیقت پیوستن آن» در فرهنگ ایرانی با تکیه بر شاهنامه فردوسی

نویسنده این مقاله میکوشد تا به این پرسشها پاسخ گوید که «چرا ایرانیان همواره از بیان احتمال وقوع رویدادی جانگداز در آینده پرهیز کردهاند؟» و «چرا این پرهیز درباره خود و عزیزانشان با هراسی سخت همراه شده است؟»، «آیا در این پرهیز تنها در نظر گرفتن حالات روحی و عاطفی خود یا دیگری و رعایت جنبه اخلاقی مطرح بوده است و یا بروز این واکنش ریشهای دیرپا در ناخودآگاه قوم ایرانی دارد؟». برای پاسخگویی به پرسشهای یادشده، منابع برجایمانده از هزارههای دوری بررسی شد که در شکلگیری و تحول فرهنگ ایرانی تاثیرگذار بوده است؛ سپس برای به دست دادن نمونههایی مکتوب از پرهیز ایرانیان از یادکرد موقعیتهای دلخراش، ادبیات فارسی آیینه تمام نمای فرهنگ ایرانی مطالعه و شاهنامه فردوسی از میان متون نظم و نثر فارسی برگزیده شد. در این اثر، بهصورتی مداوم با سخنگفتن از شکست، اسارت، هزیمت، تاراج، مرگ و غیره روبهرو هستیم که همگی شرایطی نامطلوباند؛ نیز برای نشاندادن استمرار حیات این پرهیز تا روزگار معاصر، به ضربالمثلهایی از ادبیات عامه مراجعه شد. جستوجوی همه این منابع نشان داد انسان ایرانی از گذشتههای بسیار دور باور کرده است که سخن آنگاه که بر زبان میآید، نیروی شگرفی دارد که میتواند زمینهساز تحقق عینی و بیرونی محتوای خود شود؛ به همین سبب همواره از به زبان آوردن کلامی با درونمایه رقتانگیز پرهیز کرده و کوشیده است نگوید تا نشود و آنگاه هم که گریز و گزیری از گفتن نبوده، به تعریض و تلویح روی آورده است.

Keywords:

فرهنگ ایرانی , نیروی سخن , مرغوا , شاهنامه , فردوسی