تحلیل دارایی های معیشت خانوارهای ساکن در روستاهای مرزی (مورد مطالعه: شهرستان تربت جام)

امروزه در چارچوب توسعه پایدار روستایی نیاز به حرکت سریع از الگوهای معیشتی سنتی به  الگوهای معیشتی پایدار است، بدیهی است حصول این تغییر بدون توجه به دارایی­ها و سرمایه­های معیشتی خانوارها ممکن نیست. دارایی­های معیشتی شامل انواع سرمایه­های طبیعی، فیزیکی، انسانی، اجتماعی و مالی است که جزء اساسی معیشت قشر فقیر محسوب می شود. بر این اساس هدف اصلی پژوهش حاضر سنجش سطح دارایی­های معیشتی خانوارهای ساکن در روستاهای مرزی شهرستان تربت­جام است. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی، از نوع کاربردی – توسعه ای است. در مطالعه حاضر دارایی­های معیشت به تفکیک ۵ نوع دارایی به کمک ۶۴ شاخص کمی گردید. این شاخص­ها در تحلیل عاملی تاییدی ۶۶ درصد واریانس را تبیین نمود، همچنین ضریب آلفای کرونباخ ۰.۹۱ به دست آمد که حاکی از روایی و پایایی مطلوب ابزار تحقیق است. جامعه آماری تحقیق کلیه روستاهای مرزی بیش از ۲۰ خانوار شهرستان تربت جام است. واحد تحلیل ۲۶۴ خانوار در ۱۷ روستای واقع در ۱۰ کیلومتری مرز ایران و افغانستان است. نتایج تحقیق نشان داد دارایی­های معیشتی خانوارهای روستایی ساکن در مرز در سطح بسیار پائینی قرار دارد به طوری که میانگین سرمایه انسانی ۱۳/۲، سرمایه مالی ۸۷/۱، سرمایه اجتماعی ۸۴/۲، سرمایه فیزیکی ۸۱/۱، سرمایه طبیعی ۱۲/۲ در طیف لیکرت به طور معنی­داری پائینتر از میانه نظری ارزیابی شده است. همچنین سازه «دارایی­های معیشتی» با میانگین ۲.۲۲ در حد «کم» سنجش شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد الگوهای معیشتی روستاهای مرزی همچنان با الگوهای معیشتی سنتی عجین بوده و انطباق چندانی با الگوهای معیشتی پایدار نداشته و سکونت در روستا به همراه انزوای جغرافیایی مرزها، محدودیت­های معیشتی زیادی را برای خانوارهای ساکن ایجاد نموده است. هرگونه فعالیت در زمینه اصلاح الگوهای معیشتی مستلزم توجه به چندبعدی بودن معیشت می­باشد.  

Keywords:

Livelihoods , Border Villages , Torbat Jam County , Rural Households , دارایی های معیشتی , روستاهای مرزی , شهرستان تربت جام , خانوارهای روستایی