معناشناسی نحله در قرآن کریم با رویکرد تاریخ واژه نگاری و ریشه شناسی با رویکرد تاریخ واژه نگاری و ریشه شناسی

«نحله» از کهن ترین واژه های سامی است که تنها یک بار در قرآن کریم (نساء/۴) به کار رفته است. مرور بر منابع تفسیری گویای آن است که از همان صدر اول، معنای این واژه تکامد موضوع مناقشات تفسیری بوده و برای آن چند وجه معنایی ذکر شده است که گاه با هم تعارض جدی دارند. پژوهش حاضر می کوشد با کاربست رویکرد تاریخ واژه نگاری، روند تاریخی تعریف های ارائه شده از این واژه را در منابع تفسیری به بحث گذارد و با کاربست رویکرد ریشه شناسی، قدیم ترین و اصیل ترین معنای این واژه را در قالب یک مطالعه تطبیقی با زبان های خویشاوند عربی به دست آورد. مطالعه حاضر نشان می دهد که واژه «نحله» در اصل به معنای تملیک مال است و یادکرد از آن در سیاق بحث از پرداخت مهریه، این آموزه قرآنی را به همراه دارد که برخلاف باورهای عرب جاهلی، مهریه حق زن از زندگی مشترک است که تنها باید به او تملیک شود. از دیگر دستاوردهای این پژوهش، اثبات این نکته است که برخلاف دیدگاه اغلب عالمان لغت و تفسیر، واژه «نحله» فاقد هرگونه رابطه ریشه شناختی با واژه «نحل» _ به معنای زنبور عسل_  است؛ با این توضیح که ماده «نحل» دو ساخت تاریخی کاملا متفاوت را پشت سر گذاشته و در زبان عربی دچار اشتراک لفظی شده است.

Keywords:

مهریه , نحل , تکامد , اشتراک لفظی (همنامی) , مفردات قرآن , زبان شناسی سامی