درمان اجباری معتادان با متادون نگهدارنده، در مرکز اقامتی (۱): ارزیابی فرایند مداخلات

از خرداد ۱۳۸۶ طرح ضربتی دستگیری و درمان اجباری معتادان (طرح نجات) در تهران آغاز شد. در راستای این طرح پس از غربالگری، دستگیرشدگان با شدت بیشتر اعتیاد، به اجبار به مرکز اقامتی شفق ارسال شدند تا تحت درمان نگهدارنده با متادون قرار گیرند. در این مقاله، نتایج حاصل از ارزیابی فرایند اقدامات انجام شده در مرکز شفق ارائه شده است. نتایج حاصل از پی گیری دو و شش ماهه نیز در مقاله دیگری ارائه شده است.تعداد ۷۹ نفر از معتادان که از اماکن عمومی در طول ۱۱ روز دستگیر و به مرکز اقامتی شفق منتقل شدند، مورد پی گیری قرار گرفتند. مصاحبه فردی با معتادان نمونه هنگام غربالگری، مصاحبه های هفتگی حین اقامت و هنگام ترخیص، مصاحبه های متمرکز گروهی، آزمایش ادرار از نظر وجود مورفین و کدئین در دو نوبت، مشاهدات و معاینات پژوهشگران، بررسی پرونده ها، بررسی گزارش ها، عکس برداری، مصاحبه با کارکنان مرکز و مسئولان ستادی سازمان های مسئول از روش های به کار رفته در این طرح بود.اغلب معتادان از درمان نگهدارنده با متادون استقبال نمودند. در حین اقامت، وجود مورفین در ادرار ۲۰ درصد از افراد در نوبت اول و ۴ درصد در نوبت دوم مثبت بوده و رفتارهای پرخطر نیز به صورت نادر گزارش شد. از میان ۷۹ نفر معتادان نمونه، سه چهارم از ۲۲ تا ۴۹ روز و بقیه به طور طولانی مدت در مراکز اقامتی باقی ماندند. خدمات ارائه شده با ضعف هایی مانند شدت کنترل و فشار نیروهای انتظامی مراقب در ماه های اول، که مانع از ایجاد فضای درمانی شد همراه بود؛ اگرچه اکثر معتادان دستگیری و درمان اجباری را برای خود مفید دانستند.مشارکت نیروی انتظامی و وزارت بهداشت، طراحی پروتکل درمانی و ارزیابی برنامه از نقاط قوت طرح نجات بود که آن را از اقدامات مشابه سال های پیش متمایز می کرد. پیشنهاد می شود این طرح به صورت غیرضربتی، در وسعت محدود و بدون توسعه کمی به صورت یک فیلد پژوهشی و با نظارت دستگاه قضایی استمرار یابد تا امکان بر طرف کردن نقاط ضعف و راه اندازی مداخلات متعدد و بهبود آنها فراهم شود.

Keywords:

Opioid-related disorders , Methadone maintenance treatment , Compulsory residential treatment , Homelessness , اعتیاد , درمان نگهدارنده با متادون , درمان اقامتی اجباری , بی خانمانی