علل رفتارهای پرخطر در موتورسواران: یک مطالعه کیفی

موتورسواران بیشترین نسبت آسیب دیدگان حوادث در خیابان های شهری و روستایی ایران هستند و با رفتارهای مخاطره آمیز، خود و دیگران را در معرض خطر قرار می دهند. بدون شناخت علل این گونه رفتارها، آموزش سلامت و ایمنی موثر نخواهد بود. نظر به این که تاکنون تحقیقی کیفی در خصوص علل رفتار مخاطره آمیز از دیدگاه موتورسواران ایرانی انجام نشده است، این مطالعه به منظور تبیین تجربیات موتورسواران در زمینه علل شکل گیری رفتارهای مخاطره آمیز انجام شده است. این پژوهش به روش کیفی از نوع تحلیل درونمایه ای (Thematic Analysis) و به مدت یک سال در بیمارستان، منزل، کلانتری و خیابان های تهران صورت گرفت. داده ها به صورت تلفیقی، از طریق مشاهده میدانی و ثبت رفتار ۳۲ موتورسوار، در زمان ها و مکان های مختلف، بررسی اطلاعات پرونده های موجود در کلانتری و ۱۳ مصاحبه عمیق و ۲ بحث گروهی متمرکز حاصل گردید. هر مصاحبه ضبط و سپس کلمه به کلمه پیاده شد. پس از چندین بار مطالعه، تم ها یا درونمایه ها به عنوان کوچک ترین واحدهای معنی دار، استخراج، کد بندی و طبقه بندی شدند. مشارکت کنندگان شامل ۱۶ نفر راننده موتورسیکلت یا ترک سوار که همگی مرد و ۹ نفر از آنها پدر یا برادر یک موتورسوار دیگر بودند، ۴ نفر زن ترک سوار که عضو خانواده یک یا چند موتورسوار بودند و ۲ نفر پلیس که یک نفر از آنها موتورسوار و دیگری برادر یک موتورسوار بود. میانگین سنی آنها ۴/۲۶ سال و ۷/۴۱ درصد از آنها مجرد بودند. براساس نتایج این مطالعه، علل رفتار مخاطره آمیز موتورسواران در ۵ تم اصلی عوامل فردی، عوامل اجتماعی فرهنگی، وضعیت موتورسیکلت، سوء استفاده از تجهیزات ایمنی و عوامل محیطی قابل طبقه بندی بود. یافته های این پژوهش نشان دادند عوامل متفاوتی موجب رفتارهای پرخطر در موتور سواران می شود. لذا برنامه های آموزشی و اقدامات پیشگیری به منظور کاهش رفتارهای مخاطره آمیز بایستی به صورت ادغام یافته در یک رویکرد چند بعدی و جامع انجام شود. موارد قابل تغییری نیز در مورد موتور سوار، موتور سیکلت، تجهیزات و یا شرایط محیطی وجود دارد که با تغییر آنها می توان از بروز چنین رفتارهایی در آینده پیشگیری نمود.

Keywords:

Motorcycling , Injury , Risky behaviors , Qualitative study , Grounded theory , رفتارهای مخاطره آمیز , موتورسوار , تحقیق کیفی , تصادفات جاده ای , عوامل موثر , ایران