نقش سازه های اصلاحی در جذب گردشگر و کاهش مخاطرات ناشی از فرسایش و رسوب (موردمطالعه: شهرستان خرم آباد)

پیشینه و هدف از دیرباز تمدن­های بشری به دلیل نیاز به منابع آبی در کنار رودخانه ­ها  و مناطق پرآب شکل می گرفتند، و امروزه با توجه به روند رو به رشد جوامع و نیاز به پیشرفت در حیطه ­های مختلف ازجمله، کشاورزی، سکونت­گاهی، و گردشگری استحصال پهنه­ های آبی را اجتناب ناپذیر کرده است. وابستگی شدید اقتصادی کشور به درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت از یک سو و بی توجهی به درآمد بالقوه سرشار حاصل از گردشگری و تنوع انواع آن از سوی دیگر، ما را بر آن داشت در پژوهش حاضر به دنبال برطرف نمودن معضلات صنعت گردشگری باشیم و ضمن مشخص نمودن مکان مناسب برای سرمایه ­گذاری در حاشیه منابع آبی، مهم ترین ظرفیت­ های رشد و توسعه گردشگری جوامع ازجمله سازه هایی چون سدها، بندهای اصلاحی و رودخانه ­ها را معرفی کنیم. این سازه ها از خطراتی چون سیل و فرسایش و رسوب که مانع توسعه پایدارند جلوگیری می کنند. لذا این پژوهش کمک خواهد کرد عملیات آبخیزداری و توسعه گردشگری را در کنار ایجاد مناظر خاص و کاهش هزینه­ ها داشته باشیم. بدین منظور از طریق سناریوسازی شرایط ویژه ازجمله شیب و آبراهه می توان اقدامات لازم مثل احداث بندهای اصلاحی را به بهترین شکل انجام داد. همچنین پژوهش حاضر به مدیران و متصدیان حوزه آبخیزداری و صنعت گردشگری دید بهتری خواهد داد. سوالات پژوهش عبارت است از؛ فواید و معایب احداث هر نوع بند در گردشگری کدم اند؟، تاثیر بندهای اصلاحی بر حوضه ­های آبریز منطقه مطالعاتی و نقش آن در جذب گردشگران چیست؟. در عصر حاضر که گردشگری، در سراسر جهان یک صنعت پربازده و فراگیر محسوب می­شود، می­توان با ایجاد پیوند بین عملیات آبخیزداری، گردشگری و  جاذبه­های روستایی، به جذب گردشگران بیشتر و شناسانیدن این جاذبه ها کمک کرد. سازه­های اصلاحی سازه­های کوچکی هستند که با مصالح ساده ازجمله چوب، سنگ، سنگ و ملات، بتن و توری سنگ احداث می­شوند تا هدف کاهش شیب آبراهه، کاهش سرعت جریان آب و مهار فرسایش در آبراهه­ها را تامین نمایند. در این پژوهش با تعیین مکان مناسب بندهای اصلاحی، علاوه بر نمایش نقش عملیات آبخیزداری در پیشرفت گردشگری یک منطقه، می­توان هزینه­های مالی و جانی مخاطرات طبیعی ناشی از بارش  را کاهش داد. بدون بررسی دقیق مکان مناسب بندهای اصلاحی هر اقدامی، اثرات سوئی بر مناطق روستایی و به دنبال آن شهری،  جاده­ها، مزارع و باغات و غیره در پی خواهد داشت. با ساخت هر نوع بند نمی­توان به کسب درآمدهای هنگفت ناشی از گردشگری امیدوار بود. لذا در این تحقیق می­ توان اهدافی به شرح زیر را دنبال نمود؛ تعیین و شناسایی نقاط تحت تاثیر طرح بندهای آبی اصلاحی در منطقه مطالعاتی، حفظ آب وخاک، جلوگیری از فرسایش و ایجاد محیطی گردشگر پذیر، بررسی کارشناسانه مزایا و معایب بندهای اصلاحی، کاهش خسارات ناشی از خشک سالی و ایجاد محیطی زیبا، مطالعه عقاید و تجربیات جهانی در این راستا، بررسی نمونه کارهای انجام شده در سایر مناطق و مقایسه آن باکارهای صورت گرفته در منطقه موردمطالعه، عملکرد بندها در منطقه موردمطالعه ازنظر وضعیت بارش و نقش آن در میزان فرسایش و رسوب، تاثیر سازه ­های اصلاحی بر سرمایه ­های انسانی، اجتماعی و فیزیکی ناشی از احداث آن­ها و پیامدهای آن برای جامعه است.مواد و روش ­ها قلمرو مطالعاتی پژوهش حاضر شهرستان خرم­آباد، مرکز استان لرستان هست. این محدوده با در برگرفتن وسعت ۴۹۴۲ کیلومترمربع و ارتفاع ۱۱۴۸ متری از سطح دریا و دارا بودن آب وهوای معتدل یکی از مهم­ترین و بزرگ ترین حوضه ­های آبریز کرخه را تشکیل می­ دهد. این تحقیق به روش کاربردی انجام شده است. با استفاده ازنظر کارشناسان و بهره ­گیری از زبان برنامه نویسی #C برای هر یک از معیارهای هیدرولوژیکی با زیر شاخص ­های زیر، وزنی به دست آمده و با تاثیر آن در نقشه فازی ایجادشده و با بهره­گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی، به تولید نقشه وزنی پرداخته می­شود. زیر شاخص­های موردنظر عبارت اند از آبراهه (درجه بندی مسیل­ ها)، چاه، چشمه و قنات (قرارگیری این منابع در پایین دست این سازه­ ها)، توپوگرافی با زیر معیارهای زمین شناسی (سختی سنگ)، پوشش، شیب (تقسیم بندی در محدوده ۷۰-۵ درصد)، اقتصادی و اجتماعی (راه ­های اصلی، فرعی و موقعیت روستاها) و دو اولویت مهم کاربری (وابستگی شدید به نوع پوشش با توجه به فرسایش­ های ممکن) و گسل تهیه شده از نقشه زمین شناسی ۱:۲۵۰۰۰ با ادغام تمامی نقشه­ ها، مکان­ های مناسب برای ایجاد سدهای اصلاحی در مناطق مناسب گردشگری انتخاب می­ گردد.نتایج و بحث در این تحقیق به بررسی نوع بندهای اصلاحی در ۸ نقطه تصادفی منطقه مطالعاتی پرداختیم که نتایج نشان از  مناسب بودن شیوه اجرایی، مطالعه مذکور دارند. همچنین با توجه به اهداف این پژوهش و اهمیتی که احداث هر یک از بندهای اصلاحی آبخیزداری در کاهش خسارات ناشی از فرسایش و رسوب ناشی از بارش­ ها و همچنین جذب گردشگر  دارد، به­منظور بهبود عملکرد این گونه طرح­ها، پیشنهادهایی زیر می­شود؛ اجرای طرح­های مطالعاتی در حاشیه سازه­ ها به منظور توسعه گردشگری، احداث حوضچه­ های ماهی گیری در مسیر سازه ­های اصلاحی و قرار دادن برنامه صید ماهی برای گردشگران باهدف سرگرمی و ایجاد آرامش درونی، کاهش فشار بر منابع آبی و خاکی با افزایش درآمدهای ارزی و کارآفرینی در چارچوب خدمات اکو توریسم، حفظ و افزایش تعادل منابع آبی به­منظور جذب گردشگر، ذخیره سازی و حفظ آب­های فصلی به منظور رشد پوشش گیاهی و افزایش رغبت حضور گردشگر، در فصول خشک منطقه، آزمونه قرار دادن بخشی از حوزه موردپژوهش باهدف تعیین نقش بندهای اصلاحی در جذب گردشگر و مقایسه آن با سایر منابع آبی، استفاده از دانش مهندسین آبخیزداری در ساخت علمی، متنوع و جدید بندهای اصلاحی، به منظور جذب گردشگران علمی، حداکثر سازی توسعه اکو توریسم با منابع آبی رهاشده است.نتیجه­ گیری تحلیل یافته ­های این پژوهش نشان می­ دهد به­ منظور در نظر گرفتن گردشگری به عنوان یک صنعت کاربردی می­ بایست به جوانب مختلف آن توجه نمود؛ مهم ترین راهبردها و پیشنهادهای ارائه شده برای تحقق این هدف تحقیق به شرح زیرند:ارائه راهکارهایی بر اساس اصول علمی، ساده، مناسب و کاربردی در جهت بهبود وضعیت اشتغال، حفظ و توسعه زیرساخت ها، احیای مکان ­های توریستی (سازه ­های آبخیزداری) و نگهداشت منابع مالی است.

Keywords:

زبان برنامه نویسی سی شارپ , سدهای اصلاحی , صنعت گردشگری , خطرات فرسایش , مکان یابی