رعایت اخلاق پژوهش در رساله های دکتری؛ مورد مطالعه: گروه علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد طی سال های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰

هدف این پژوهش بررسی میزان رعایت اصول اخلاقی در رساله های دکتری گروه علوم انسانی در دانشگاه فردوسی مشهد است. روش پژوهش تحلیل محتوا است. کلیه رساله های دکتری دفاع شده گروه علوم انسانی طی ۵ سال (۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰) با استفاده از سیاهه محقق ساخته مورد بررسی قرار گرفت. در این سیاهه مولفه هایی نظیر رعایت حقوق آزمودنی ها در پژوهش، رعایت اصول اخلاقی در استناددهی و ارجاع، رعایت اصول اخلاقی در تدوین گزارش پژوهش و داشتن تعهدنامه اخلاقی در نظر گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان داد که در بخش معتنابهی از رساله های دکتری برخی از معیار های اخلاق پژوهش مورد توجه قرار گرفته و بقیه موازین اخلاق پژوهش مورد غفلت واقع شده یا با دقت گزارش نشده است. به عنوان نمونه یافته ها نشان داد که در اغلب رساله ها موضوع گمنامی آزمودنی ها، رعایت رازداری، مشخص بودن روش گردآوری داده ها، گزارش اعتبار ابزار پژوهش، مشخص بودن روش تحلیل داده ها، همسو بودن روش تحلیل داده ها با روش اجرای پژوهش و داشتن تعهدنامه اخلاقی مورد توجه قرار گرفته است (حدود %۷۵ رساله ها). همچنین در %۵۰ رساله ها استاندارد های استناد به منابع مورد استفاده رعایت شده است. در تعداد بسیار ناچیزی (حدود %۵ رساله ها) از رساله ها بحث اخذ رضایت آگاهانه، آگاه کردن آزمودنی ها از هدف ها و ماهیت مطالعه، معرفی خود به عنوان پژوهشگر به آزمودنی ها، سلامت و آسایش آزمودنی ها، چاره اندیشی برای عوارض مربوط به مطالعه، شیوه تدارک فضای عاری از استرس مورد توجه قرار گرفته است.  

Keywords:

اخلاق پژوهش , اخلاق حرفه ای , رساله های دکتری , علوم انسانی