بررسی و تطبیق ساختار و درون مایه ی اسرارنامه و مخزن الاسرار

چکیدهاسرارنامه ی عطار و مخزن الاسرار نظامی از مهم ترین مثنوی های عرفانی - حکمی ادبیات فارسی محسوب می شوند. وجود مضامین مشترک و گاه خط فکری یکسان این احتمال را ایجاد می کند که عطار در سرودن اثر خود از نظامی تاثیر پذیرفته باشد. در این جستار با تطبیق جزء به جزء محتوا و ساختار این آثار، همسانی ها و دگرسانی ها استخراج شده است. همسانی ها عبارت اند از: ۱. انسان؛ ۲. جهان هستی؛ ۳. عشق؛ ۴. سلوک؛ ۵. نقد تصوف؛  ۶. اندیشه های کلامی. ناهمسانی ها نیز شامل موارد زیر است: ۱. ساختار متن ها؛ ۲. جهان بینی دو شاعر؛ ۳. بافت ادبی اشعار؛ ۴. بینش اجتماعی؛ ۵. «بقای بعد از فنا» در اسرارنامه و « فنا» در مخزن الاسرار. ۶. نگرش دو شاعر در باب سخن؛ ۷. ترکیب محتوایی. نتیجه ی حاصل از تطبیق کلی دو کتاب بیانگر اشتراکات فکری دو شاعر در مباحث بنیادین است. اگر دراین باره تفاوت هایی هم در محتوا و ساختار به چشم می خورد، حاکی از شخصیت، ساختار ذهنی و جایگاه متفاوت عطار و نظامی است؛ هرچند نمی توان به طورقطع تاثیرپذیری اسرارنامه از مخزن الاسرار را اثبات کرد؛ اما تشابه ذهنیات منعکس در اشعار و موضوعات محوری دو اثر نموداری از این تاثیرپذیری است.   

Keywords:

واژه های کلیدی: اسرارنامه , تاثیرپذیری , عطار , مخزن الاسرار , نظامی