تحلیل نگاشت مفهومی «بهار» و خوشه های استعاری آن در غزلیات شمس

«استعاره­ی مفهومی» در چارچوب معناشناسی ­شناختی، بر نقش تجربیات در ساختاربخشیدن به مقوله­های ذهن و ادراک مفاهیم، تاکید می­ورزد. فصول سال، یکی از تجربی ترین حوزه­ها، برای تبیین جهان­بینی عرفانی هستند. در این میان، توجه مولانا بیش از همه­ی فصل­ها، به «بهار» است. پژوهش نشان می­دهد، «بهار» در غزلیات مولانا، به­عنوان یک نگاشت مفهومی کلان، با همه­ی نمودهای دیدنی، شنیدنی، بوییدنی، چشیدنی و بسودنی خود، در خدمت تبیین جهان­بینی­ای شهودی و تبیین مفاهیمی چون «حق»، «غیب»، «عشق»، «عاشق»، «روح»، «تجلی» و «وصال» است. این نگاشت مرکزی توانسته است، با بهره­گیری از جنبه­های استعاره­ساز بهار و خوشه­های تصویری مرتبط و متضاد و نیز قدرت تناظرپذیری استعاره­ها، شبکه­ای از ­استعاره­ها را گرد خود بیافریند؛ استعاره­هایی که به دلیل وابستگی با نگاشت مرکزی، در اصالت هنری سبک مولانا و انسجام درون متنی غزل­ها نقش بسزایی دارند. همچنین کاربرد این نگاشت مفهومی در بافت غزل مولانا، از نظر فکری، مولانا را عارفی اهل بسط ­معرفی می­کند و نشان می­دهد همه­ی استعاره­های مربوط به «بهار» خرده­استعاره­هایی هستند که در حمایت از کلان­استعاره­ی «معرفت تجربه­ای خوشایند و انبساط­انگیز است» به­وجودآمده­اند؛ ازاین­رو انبساط روحی مولانا در غزلیات، پابه­پای خوشه­های استعاری پیش می­رود و اصالت بینش را با اصالت سبک درمی­آمیزد. واژه­های کلیدی:

Keywords:

استعاره­ی مفهومی , خرده­استعاره و کلان­استعاره , غزلیات مولانا , معناشناسی شناختی , نگاشت مفهومی بهار