تحلیل ساختاری حکایت ها در سوانح العشاق، عبهرالعاشقین و لمعات (با استفاده از نظریه تحلیل ساختاری روایت های رولان بارت)

یکی از مباحث مرتبط با روایت­ و روایت ­شناسی، مطالعه در حکایت­های عرفانی است. حکایت­هایی که در رساله العشق های منثور به کار ­رفته ­اند، به لحاظ ساختار و بن­ مایه، با حکایت­های مندرج در دیگر نثرهای عرفانی (مانند کشف المحجوب و رساله قشیریه) تفاوت­های درخور توجهی دارند. در این جستار، تحلیل ساختار حکایت­­ها در سوانح العشاق، عبهرالعاشقین و لمعات، مطابق با نظریه «تحلیل ساختاری روایت متن» «رولان بارت» مدنظر قرار گرفته­ است. بارت ضمن اعتقاد به ارتباط روایت با علم زبان شناسی، برای هر روایتی سه سطح توصیفی مجزا: سطح کارکردها (Function)، کنش ها (Action) و روایتگری (Narration) در نظر گرفته­ است. با کاربست نظریه بارت در تحلیل ساختاری آثار انتخابی، معلوم شد که: ۱. بخش­هایی از نظریه بارت در تحلیل ساختار حکایت­ ها کارآمد و قابل استفاده است؛ ۲. فهم یک روایت صرفا پیگیری بسط یافتن داستان نیست؛ بازشناسی طرح­ریزی آن در «طبقات» و ترسیم تسلسل افقی خط روایی در محور عمودی ضمنی نیز هست؛ ۳. برای درک و دریافت مفاهیم حکایت­ها علاوه بر خوانش افقی، خوانش عمودی و ترکیبی نیز لازم است تا هنگام خوانش روایت هر واحد کارکردی هم در سطح و هم در ژرفایش ادراک و ذهن مخاطب از رمزگان­های زبانی به رمزگان­های روایتی سوق داده شود و در نهایت نیل به سطوح معنایی حکایت محقق گردد.

Keywords:

تحلیل ساختار روایت , حکایت , سوانح العشاق , عبهرالعاشقین , لمعات