پارامترهای آکوستیکی ریتم گفتار: سرنخ های آکوستیکی برای تشخیص گوینده

مشخصه­ های ریتم گفتار بر اساس دیرش مناطق همخوانی، واک ه­ای و نیز هجا می­ توانند گویشوران یک زبان خاص را از هم تمیز دهند. با وجود این، ریتم یک سیگنال آوایی تنها بر مبنای روابط دیرشی میان مناطق آوایی آن استوار نیست بلکه به تفاوت­ های مربوط به الگوی شدت در آن­ها نیز بستگی دارد. پارامتر آکوستیکی شدت تا حد زیادی تحت تاثیر الگوهای حرکتی اندام ­های گفتار مانند حرکت لب­ها و باز و بسته ­کردن دهان است. بنابراین انتظار می رود تفاوت­ های فردی در حرکت­ های اندام­ های گویایی و نیز تفاوت­های آناتومیک مربوط به ساختار دستگاه آوایی افراد منجر به تغییر توزیع انرژی در سطح سیگنال و در نتیجه تغییر مقادیر شدت در سیگنال­ های آوایی افراد شود. در پژوهش حاضر قصد داریم با استفاده از ابزارهای آواشناسی آزمایشگاهی و با رویکرد تشخیص هویت گوینده پارامترهای اکوستیکی ریتم گفتار را بر مبنای مشخصه­ های شدت-­بنیاد در زبان فارسی بررسی کنیم. هدف این پژوهش بررسی توانایی­ پارامترهای شدت-بنیاد در سطح هجا جهت تشخیص هویت گویندگان فارسی زبان است. دو دسته از پارامترهای  شدت-بنیاد یکی بر مبنای میانگین شدت هجا (stdevM, varcoM, rPVIm, rPVIm) و دیگری بر مبنای شدت قله هجا (stdevP, varcoP, rPVIp, nPVIp) برای بررسی و تحلیل داده ­ها انتخاب شد. صدای دوازده گویشور مرد فارسی زبان در محیط آزمایشگاهی و در دو نوبت مجزا به فاصله یک تا دو هفته ضبط شد. نمونه های آوایی با استفاده از برنامه Praat ویرایش ۳۴، ۲، ۵ مورد تجزیه وتحلیل آکوستیکی قرار گرفت و تحلیل آماری داده ها و مقادیر به دست آمده از بررسی آکوستیکی نمونه های آوایی با استفاده از نرم افزار SPSS ویرایش ۰/۲۱ و نرم افزار R ویرایش ۳. ۳. ۳ صورت گرفت. نتایج نشان داد پارامترهای آکوستیکی ریتم گفتار بر مبنای نوسانات شدت نقش بسزایی در تشخیص هویت گویندگان فارسی­زبان دارند. افزون بر آن، مشخصه های زبان-ویژه­ تاثیری در توانایی این پارامترها در تشخیص هویت گوینده ندارند. همچنین نتایج حاکی از آن بود که پارامترهای مبتنی بر شدت قله هجا ویژگی های فرد ویژه بیشتری را انعکاس می­دهند.

Keywords:

آواشناسی آزمایشگاهی , ریتم گفتار , پارامترهای شدت-بنیاد , تشخیص