واژه بست های ضمیری کردی مکری در گروه حرف اضافه: رویکرد بهینگی

مطالعات تاریخی زبان شناختی بر روی واژه به پیدایش مفهوم واژه بست انجامید . واژه بست ها به عنوان عناصر زبانی در ساختار دستوری جملات از یک سو به طور مستقل ایفای نقش می کنند و از سویی دیگر از لحاظ واجی ناقص بوده و به منظور رفع نقص آوایی به عناصر دیگری متصل می شوند و به صورت پیش بست، میان بست، اندربست و پی بست در کنار میزبان خود ظاهر می گردند. عناصر مذکور در مطالعات زبان شناختی از اهمیت تاریخی برخوردارند و نقطه تلاقی ساخت واژه، نحو و واج شناسی هستند. کردی مکری مجهز به نظام واژه بست غنی است که در آن واژه بست ها از قدرت حرکت بالایی برخوردارند و به مقوله هایی مختلف از جمله حروف اضافه متصل می شوند. در کردی مکری دو دسته حروف اضافه وجود دارند که به صورت پیش اضافه و پیرااضافه با متمم خود همراه می شوند. پیش اضافه ها به نوبه خود نوعند: حروف اضافه ساده و صورت های مطلق. حروف اضافه دسته اول قبل از اسم، گروه اسمی و ضمیر مستقل تحت حاکمیت خود قرار می گیرند درحالی که صورت های مطلق که هم از نظر تعداد و هم از نظر تعداد هجا از دسته اول کمترند از این قابلیت برخوردار نیستند و نمی توانند قبل از اسم، گروه اسمی و ضمیر مستقل واقع شوند و تنها میزبان واژه بست واقع می شوند. در مکری علاوه بر حروف اضافه ساده و صورت های مطلق، حروف اضافه مرکب و پیرا اضافه ها نیز وجود دارند. پیرا اضافه ها در مکری دو دسته اند: ساده و پیچیده. پیرااضافه های ساده متمم اسمی می پذیرند، ولی همراه نوع پیچیده آنها هم صورت های کامل و هم واژه بست ها می توانند نقش متمم را ایفا کنند. از اینرو مقاله پیشرو در تلاش است تا پس از شناسایی واژه بست های ضمیری کردی مکری، نحوه تعامل شان با انواع حروف اضافه مکری و چگونگی توزیع و جایگیری آنها را براساس محدودیت های ترادف در چارچوب نظریهبهینگی تحلیل نماید. تحلیل داده ها نشان می دهند که محدودیت های ”حفظ یکپارچگی حوزه“ و ”عدم اجازه وقوع واژه بست در ابتدای گروه“ در سلسله مراتب محدودیت ها بالاتر از محدودیت ”حضور واژه بست در چپ ترین لبه حوزه“ قرار می گیرند و این چینش منجر به جایگیری واژه بست در جایگاه دوم می گردد. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه ای انجام گرفته و به منظور گردآوری داده ها از شم زبانی نگارنده اصلی (به عنوان گویشور کردی مرکزی (گویش مکری، اشنویه) و نیز گویشوران اصیل این زبان به همراه فیش برداری از کتب، مجلات و نوشتارهای سایت ها و ضبط حدود بیست ساعت صدای گویش وران گویش مورد نظر استفاده شده است. 

Keywords:

کردی مکری , واژه بست های ضمیری , حروف اضافه , محدودیت ها , نظریه بهینگی