بررسی تاثیر هماهنگی شکلی سازه و معماری خانه های امامزاده ابراهیم بر مقاومت لرزه ای آن ها

قرار گرفتن ایران روی خط زلزله، مسئله ای است که باید به طور جدی در همه زمینه ها از جمله ساخت و ساز های کشور مورد توجه قرار گیرد. آمار تلفات جانی و مالی زلزله های گذشته ایران نشان می دهد که ساختمان های موجود به دلایل فرسودگی یا عدم آگاهی و سوء مدیریت مهندسان، در برابر زلزله بسیار آسیب پذیر می باشند. از جمله زلزله ۴/۷ ریشتری سال ۱۳۶۹ در استان گیلان، که ۳۵۰۰۰ نفر کشته و ۶۰۰۰۰ نفر زخمی داشت و ۲۰۰۰۰۰ واحد مسکونی در این زلزله تخریب شد. امامزاده ابراهیم، روستایی در شهرستان شفت استان گیلان است که خانه های موجود در آن چند طبقه بوده و کاملا از چوب ساخته شده اند و مقاومت مناسبی در برابر زلزله دارند. آرامگاه امامزاده ابراهیم از جاذبه های زیارتی و تاریخی روستا است و  علت اصلی شکل گیری آن به شمار می رود. سالانه حدود یک میلیون مسافر از این منطقه دیدن می کنند. ساختمان های این روستا چندطبقه هستند و مرتفع ترین آن ها به پنج طبقه می رسد.  در این مقاله ابتدا به طور اجمالی به معرفی روستا و معماری خاص منطقه ای آن پرداخته شده است. سپس با استفاده از نمونه های برداشت شده از این روستا به بررسی معماری خانه های آن از نظر انواع کاربری ها ، نحوه تفکیک فضاها ، شفافیت ، نظم معماری پرداخته شده و در ادامه سازه به کار رفته در خانه ها مورد بررسی قرار گرفته است . به این صورت که بحرانی ترین ستون موجود در آن خانه  در نظر گرفته شده و با توجه به اینکه چوب ستون ها از جنس چوب راش و دیوار موجود زگالی است ، میزان بار ثقلی وارد بر آن بررسی شده  است.   نتایج این محاسبات نشان می دهد که ستون های چوبی موجود در یک ساختمان چهار طبقه در روستای امامزاده ابراهیم ،  با ابعاد ۱۵ در ۱۵ و از جنس چوب راش علاوه بر آنکه توانایی تحمل تنش های موجود را دارند ، می توانند حدود ۳۵ کیلوگرم بر سانتی متر مربع دیگر را صرف مقاومت سازه در برابر بارهای باد و ... کنند . در واقع می توان دلیل اصلی مقاومت لرزه ای این بناها را در دو مورد خلاصه کرد : ۱- استفاده از مصالح و مواد اولیه سبک و در نهایت سبک بودن این خانه ها، ۲- تقارن موجود در ستون گذاری و استفاده از بادبند بین ستون ها. در پایان این نتیجه حاصل شده که به دلیل وجود ستون گذاری خاص این خانه ها و هماهنگی موجود بین ستون های آن، ما شاهد یک پلان ستون گذاری معماری هستیم که هم جوابگوی نیازهای سازه ای و ایستایی بناست و هم روابط معماری و عملکردی مناسبی را ایجاد کرده.از این رو می توان خانه های امامزاده ابراهیم را به عنوان الگویی بومی جهت  ساخت خانه های چند طبقه مقاوم در برابر زلزله معرفی کرد.

Keywords:

Structural Harmony , Seismic Retrofitting , Rural Settlements , Vernacular Architecture , Rural Housing , Earthquake , Imamzadeh Ibrahim , هماهنگی شکلی , سازه , معماری , زلزله , امامزاده ابراهیم