روند تبدیل روستا به شهر و پیامدهای آن در شهرستان تالش

طی نیم قرن اخیر، یکی از اثرات فرآیند شهرگرایی شتابان  بر ساختار فضایی و جمعیتی کشور، رشد فزاینده­ی تعداد شهرها، از طریق تبدیل مراکز روستایی به شهرهای کوچک می باشد. از سوی دیگر، برخی صاحب­نظران تقویت عملکردهای شهری، با تبدیل روستاها به شهر را، موجب خدمات رسانی بهتر به حوزه­های روستایی می­دانند. هرچند کارکردهای نوین شهری و افزایش جمعیت این مراکز، به توسعه کالبدی و فیزیکی آنها منجر می­شود در مناطق حاصل­خیزی همچون جلگه­های خزری دگرگونی چشم­انداز روستایی و تغییر کاربری اراضی­کشاورزی را به­دنبال خواهد داشت.چنین فرآیندی در محدوده­های باریک­تر جلگه­ پست ساحلی خزر (همچون شهرستان تالش) که مراکز جمعیتی در آن فشرده شده­اند، بطور طبیعی، پیامدهای فضایی و اقتصادی مهمتری را در پی خواهد داشت. باریکی و شکل طولی شهرستان تالش، موجب شده تا بازارهای روستایی متعددی با آرایش خطی در گره­گاه­های جاده سراسری و حوضه رودهای ناحیه شکل بگیرد. این بازارها بطور طبیعی، مکان مرکزی مجموعه­ای از روستاها می­باشند. بنابراین، تبدیل آنها به  شهر نه تنها تحولات اجتماعی­، اقتصادی و فضایی مهمی را در خود مراکز ایجاد می­کند، بلکه حوزه­ی نفوذ آنها را نیز به شدت تحت تاثیر قرار می­دهد. به منظور دستیابی به چنین جریانی، نخست از طریق پرسشنامه اثرات تبدیل مراکز روستایی به­شهر را در خانوارهای ساکن در این مکان­ها و همچنین روستاهای حوزه نفوذشان جویا شدیم و یافته­های به­دست آمده از جامعه­ی آماری را از طریق روش اسپیرمن مورد بررسی قرار دادیم تا میزان بهبود در  برخی شاخص­های اقتصادی و اجتماعی برگزیده را مورد ارزیابی قرار داده و میزان همبستگی آنها را  با شاخص­هایی همچون میزان تمایل به ماندگاری در محل سکونت، ایجاد اشتغال و جذب بیکاران، بهبود وضع کشاورزی و میزان بهبود سطح زندگی و برخورداری از خدمات مورد بررسی قرار دهیم ضمن آنکه برای  ارزیابی اثرات کالبدی و فضایی فرآیند تبدیل روستاها به شهر از اطلاعات میدانی و اسنادی از جمله نقشه­ها و یافته­های آماری و داده­های ادارات و نهادهای محلی نیز استفاده شده است. نتیجه تحقیق، حاکی از تمرکز بیش از پیش جمعیت و فعالیت­های تجاری و خدماتی در نوار باریک جاده سراسری می­باشد که در نتیجه آن با به­هم پیوستگی سکونتگاه­های کنار جاده، کریدوری شهری درحال شکل­گیری می­باشد.ضمن آنکه، بافت متخلخل و پراکنده­ی روستایی محدوده­ی شهرهای جدید به سرعت با ساخت و سازهای شهری پر     می­شوند. اما با بهره­گیری از مدل باغ- شهرها، می­توان مصالحه­ای بین فضاها و کارکردهای شهری و روستایی ایجاد نمود، به گونه­ای که ضمن حفظ اراضی کشاورزی و فضاهای طبیعی، سکونتگاه­های روستایی پراکنده را نیز از خدمات و امکانات زیربنایی و روبنایی شهری برخوردار نموده و در نهایت به یکپارچگی ساختاری - عملکردی رسانید.  

Keywords:

شهرگرایی , روستا- شهرها , شبکه سکونتگاهی , توسعه روستایی , کریدور شهری , بازارهای روستایی , تغییرکاربری اراضی زراعی , جلگه تالش