برآورد عمل ژن ها و وراثت پذیری صفات مهم زراعی در برنج (Oryza sativa L.)

به منظور برآورد عمل ژن ها و وراثت پذیری ۸ صفت مهم زراعی، شش ژنوتیپ برنج در یک طرح تلاقی نیمه دی آلل ۶ × ۶ مطالعه گردیدند. در سال ۱۳۸۵ والدین و هیبریدهای F۱ حاصل از آنها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان کشت شد و صفات مرحله قبل از گلدهی، مرحله پس از گلدهی، سطح برگ پرچم، طول خوشه، تعداد دانه پر در خوشه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده ها، اختلاف معنی داری را بین ژنوتیپ ها برای صفات مورد مطالعه در سطح احتمال یک درصد نشان داد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل گرافیکی به روش هیمن نشان داد که سهم اثر غیرافزایشی در کنترل اکثر صفات، به استثنای صفات مرحله قبل از گلدهی و طول خوشه، مهمتر از اثر افزایشی بود. صفات مرحله قبل از گلدهی و طول خوشه تحت کنترل اثر غالبیت ناقص ژن ها (با سهم بیشتر اثر افزایشی) و سایر صفات مورد مطالعه تحت کنترل اثر فوق غالبیت ژن ها در ژنوتیپ های انتخابی قرار داشتند. برای طول خوشه، والدین آلل های مغلوب بیشتری داشتند، درحالی که برای بقیه صفات فراوانی آلل های غالب بیشتر بود. وراثت پذیری خصوصی صفات نیز بین حداقل ۱۶۵/۰ برای مرحله پس از گلدهی تا حداکثر ۷۹۴/۰ برای طول خوشه متغیر بود. نتایج این تحقیق نشان داد که برای بهبود صفات مرحله قبل از گلدهی و طول خوشه می توان از هر دو روش گزینش و تولید هیبرید استفاده نمود. اما برای بهبود سایر صفات مورد مطالعه از جمله عملکرد دانه استفاده از پدیده هتروزیس و تولید ارقام هیبرید پیشنهاد می شود.

Keywords:

Diallel cross , Gene action , Hayman graphical analysis , Heritability and Rice. , برنج , تجزیه و تحلیل گرافیکی هیمن , تلاقی دی آلل , عمل ژن و وراثت پذیری